۱۳۹۴-۴-۷، ۱۰:۲۵ صبح
مژده ارجمندی
دبیر کانون طب سنتی
تغییرات فصلی باعث بروز ناراحتی‌هایی مانند گرفتگی بینی می‌شود. منظور از احتقان بینی، گرفتگی بینی یا بینی مسدود شده است. وقتی بینی دچار گرفتگی می‌شود، تنفس مشکل شده و باعث مشکلات دیگری مثل سردرد و فشار در اطراف بینی می‌گردد. به‌طور کلی، گرفتگی بینی به دلیل التهاب غشا بینی است. پوشش غشا بینی به دلایل مختلف از جمله سرماخوردگی، آنفلوانزا، سینوزیت، آلرژی، تب یونجه، پولیپ بینی، انحراف سپتوم بینی و غیره متورم می‌شود. گرفتگی بینی با استفاده از درمان‌های خانگی یا داروهای بدون نسخه قابل رفع است اما هرگز به طور همزمان از چند روش برای این کار استفاده نکنید، به خصوص اگر قبلا درمان‌های طبیعی را امتحان نکرده‌اید. بعضی گیاهان دارویی با داروها تداخل می‌نمایند، بنابراین هر نوع گیاه دارویی یا داروی شیمیایی را به طور جداگانه استفاده کنید.
سینوس
سینوس‌ها حفره‌هایی پر از هوا هستند که درون استخوان‌های صورت قرار دارند. سطح داخلی سینوس‌ها با غشاهای مخاطی پوشیده شده‌اند. سینوس‌های پارانازال (نزدیک بینی) هشت عدد هستند که به صورت چهارتایی در دو طرف صورت قرار گرفته و شامل سینوس‌های پیشانی (فرونتال)، پرویزنی (اتمویید)، فکی (ماگزیلاری) و شب‌پره‌ای (اسفنویید) می‌شود.در هـر طرف صورت ۴ عدد سینوس وجود دارد که عبارتند از:
۱- سینوس فکی: در زیر چشم و در استخوان گونه واقع شده است. سینوس فکی باعث ایجاد درد و احساس فشار در گونه‌ها می‌شود (دندان‌درد و سردرد).
۲- سینوس پیشانی: در بالای چشم و در استخوان پیشانی قرار دارد. این سینوس‌ها از سن ۷ سالگی به بعد پدید می‌آیند. سینوس پیشانی باعث ایجاد درد و احساس فشار در بالای چشم‌ها می‌شود (سردرد).
۳- سینوس پرویزنی: بین چشم و بینی و در استخوان پرویزنی واقع است. سینوس‌های فکی و پرویزنی از بدو تولد وجود داشته و تا ۱۸ سالگی به رشد خود ادامه می‌دهند. سینوس پرویزنی باعث ایجاد درد و احساس فشار بین بینی و چشم‌ها می‌شود (سردرد).
۴- سینوس شب‌پره‌ای: در پشت سینوس پرویزنی و چشم و در مرکز استخوان جمجمه، زیر غده‌ی هیپوفیز قرار دارد. سینوس‌های شب پره‌ای در سنین بلوغ ظاهر می‌گردند. سینوس شب پره‌ای باعث ایجاد درد و احساس فشار پشت چشم‌ها می‌شود.
سینوس‌ها حاوی یک منفذند که به داخل بینی راه پیدا کرده و امکان تبادل هوا و جریان مخاطی را بین حفره‌های سینوس و بینی فراهم می‌کنند. با توجه به این ارتباط، هر عاملی که باعث ایجاد تورم و التهاب در مخاط بینی شود، سینوس‌ها را نیز در‌گیر می‌کند.
سینوزیت
پرزهایی کوچک شبیه مو به نام مژک‌ها کمک می‌کنند تا ترشحات مخاطی از روی پوشش داخلی سینوس به سمت یک خروجی حرکت کند. تمام سینوس‌ها به داخل بینی راه می‌یابند تا تبادل هوا و ترشحات مخاطی امکان‌پذیر باشد. عفونت یا آلرژي، بافت‌های سینوس را ملتهب، قرمز و متورم می‌کند. این حالت را «سینوزیت» می‌نامند. سینوزیت باعث ناراحتی‌های زیادی می‌شود از جمله: گرفتگی بینی، درد، احساس فشار در نقاط متعدد صورت یا دندان‌ها و ترشح بینی که ممکن است زرد یا سبز روشن باشد. علایم دیگر آن شامل بی‌حالی، کاهش حس بویایی یا چشایی، سرفه، گلودرد، بوی بد دهان، سردرد، درد هنگام خم شدن به جلو و تب است. سینوزیت معمولا با التهاب ناشی از سرماخوردگی، حساسیت یا محرک‌ها شروع می‌شود اما ممکن است به این جا ختم نشود. سینوزیت یکی از مهم‌ترین علت احساس درد ناحیه‌ی پیشانی یا بین چشم‌ها، درد دندان‌های فوقانی، احساس پری در صورت و گرفتگی بینی است.
سینوزیت به دو شکل حاد و مزمن وجود دارد که نوع حاد آن عارضه‌ای است که همراه با سرماخوردگی یا به دنبال آن دیده می‌شود. سینوزیت حاد در هنگام افت ناگهانی دمای هوا یا شیرجه زدن در آب سرد هم به وجود می‌آید.
احتقان (گرفتگی) بینی
یکی از عوارض سینوزیت، احتقان یا گرفتگی بینی است. به دنبال سرماخوردگی، ترشحات به داخل سینوس‌ها ریخته و به علت عدم درناژ این ترشحات (به دلیل انسداد منفذها) موجبات سردرد، احساس پر بودن و احتقان بینی را پدید می‌آورد که همراه یک فشار ممتد و درد در ناحیه‌ی سینوس گرفتار است.
به دنبال آن، احساس گرفتگی، کوفتگی، ضعف، خستگی، سرفه و ترشحات پشت حلق هم بیمار را آزار می‌دهد. اگر سردردهای صبحگاهی، درد گونه‌ها، درد دندان‌های بالایی و ترشحات زیاد بینی بیش از 10 روز ادامه یابند، احتمال ابتلا به سینوزیت را افزایش می‌دهند. در مراحل پیشرفته‌تر شدن سینوزیت، درد در عمق چشم، در جلوی سر، در ناحیه‌ی پیشانی یا حتی پشت چشم و پشت سر هم احساس می‌شود. معمولا میزان درد یکی دو ساعت بعد از بیدار شدن شروع شده و با نزدیک شدن به عصر، کاهش می‌یابد. این دردها معمولا با خوردن مسکن تسکین می‌یابند. همچنین می‌توان با قرار دادن دستمال‌های گرم و مرطوب روی محل سینوزیت، علایم آن را کاهش داد.
برای پیشگیری از سینوزیت باید بینی تا حد امکان باز نگه داشته شود تا ترشحات مازاد سر، صورت و سینوس‌ها از راه بینی خارج شوند.
نکات کلیدی درمان گرفتگی بینی
1- ترشحات را باید نرم، روان و آماده‌ی دفع نمود.
2- باید راه خروج آنها که می‌تواند از بینی یا پشت حلق باشد، باز نگه داشته شود.
3- نباید از داروهایی که باعث باقی ماندن و تجمع ترشحات در محل تولیدشان شده و از خروج آنها جلوگیری می‌کند، استفاده کرد.
آبریزش بینی
در این جا یک سوال مهم مطرح می‌شود؛ آن‌چه ما «آبریزش بینی» می‌نامیم که در صورت دفع نشدن، در حفره‌های بینی باقی مانده و ایجاد التهاب می‌کنند، از کجا می‌آیند؟
این ترشحات که به آنها «ترشحات زکامی» هم گفته می‌شود، رطوبت‌های مازاد سر و مغز هستند که به دنبال راهی برای خروج می‌گردند. این ترشحات به خودی خود خطرناک نیستند چون از راه بینی در حال دفع هستند (زکام) یا راهی برای خروج از پشت حلق پیدا کرده‌اند (نزله). آن‌چه که ما را نگران می‌کند این است که این ترشحات در جای خود باقی بمانند یا به صورت فرو ریزش در اعضایی که جای می‌گیرند ایجاد بیماری کنند.
دیدگاه طب سنتی
از دیدگاه طب سنتی این ترشحات «بلغم» نامیده می‌شوند که یکی از اخلاط چهارگانه است. در این بیماری، با مازاد خلط بلغم روبرو هستیم که اگر دفع نشود، دردسر ساز می‌شود.
پیشینیان به سرماخوردگی معمولی که همراه با احتقان بینی، کاهش حس بویایی و سنگینی سر بوده و ترشحات غلیظ، سرد، زرد، کدر، بی‌مزه یا شور داشته باشد، زکام سرد می‌گفتند.
در صورت رعایت نکردن آداب خاص سرماخوردگی، زکام سرد تشدید شده و یکی از عوارض آن که سینوزیت است پدید می‌آید. حتی اگر این ترشحات راه خروج پیدا نکنند می‌توانند در اعضای دیگر ورود کرده و ایجاد بیماری کنند مثل ورم مفاصل، مشکلات ریوی یا بیماری‌های روده‌ای و ... .
برای کم کردن عوارض زکام سرد یا جلوگیری از احتقان بینی و سینوزیت باید نکاتی را رعایت نمود:
- حتما باید سر را گرم نگه داشت. باید آن را خوب پوشاند و از هوا و آب سرد محفوظ نگه داشت.
- باید از بخورهای مناسب مثل بخور آویشن، بابونه، اکالیپتوس و مرزنجوش که باعث نرم و روان شدن بلغم مازاد شده و آنها را آماده‌ی دفع از راه بینی یا حلق می‌کند، استفاده نمود.
- استفاده از بوییدنی‌هایی مثل کندر و سیاه دانه هم مفید است به خصوص سیاه دانه‌ی مدبره. برای تهیه‌ی این نوع از سیاه دانه باید آن را تفت داده، سپس به مدت یک شب خیس کرده، روز بعد آن را در پارچه‌ای پیچانده و سپس آن را می‌بوییم. این کار از احتقان بینی جلوگیری کرده و مجاری حلق و بینی را باز می‌کند.
- برای درمان سینوزیت یا کم کردن عوارض آن می‌توان بینی را با آب و نمک رقیق شده شست‌و‌شو داد (به این صورت که آب و نمک را از راه بینی بالا کشید).
- غرغره کردن نصف قاشق چای‌خوری نمک، نصف قاشق چای‌خوری جوش شیرین به همراه مقداری آب ولرم، التهابات گلو و سینوس‌ها را کم می‌کند.
- ریختن یک قطره روغن سیاه دانه به داخل حفره‌ی بینی برای مدت معینی که معمولا توسط پزشک مشخص می‌شود، نیز بسیار مفید است.
- از خوردن دمنوش‌های مفید برای رفع سرماخوردگی مثل دمنوش آویشن، پونه، میوه‌ی گل نسترن، بابونه، چهارتخمه و چهار گیاه که میزان بلغم را کم می‌کند، غافل نشوید.
چای سبز بنوشید
نوشیدن چای سبز باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود و گرفتگی سینوس‌ها به علت آلرژی یا سرماخوردگی را باز می‌کند. چای سبز، گرفتگی بینی را رفع می‌کند، زیرا حاوی مواد آنتی اکسیدانی است که سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کنند. همچنین باعث برطرف شدن تمامی علایم ناشی از سرماخوردگی مثل آبریزش بینی، تب و گلودرد می‌شود. چای سبز حاوی مواد مغذی ضد التهاب مثل ویتامین C و ال‌تِنین است.
رطوبت محیط را افزایش دهید
شما می‌توانید با استفاده از یک دستگاه بخور، میزان رطوبت هوای خانه‌ی خود را افزایش دهید. شب‌ها قبل از خوابیدن، دستگاه بخور را روشن کنید تا بتوانید در خواب، راحت‌تر نفس بکشید. همچنین می‌توانید دو یا چند بار در روز و هر بار 10 دقیقه، داخل سونا یا زیر دوش آب گرم بروید تا گرفتگی بینی‌تان باز شود. بخار آب گرم با افزایش رطوبت هوا، گرفتگی بینی را رفع می‌کند.
منبع: طب سوزنی
دبیر کانون طب سنتی
تغییرات فصلی باعث بروز ناراحتی‌هایی مانند گرفتگی بینی می‌شود. منظور از احتقان بینی، گرفتگی بینی یا بینی مسدود شده است. وقتی بینی دچار گرفتگی می‌شود، تنفس مشکل شده و باعث مشکلات دیگری مثل سردرد و فشار در اطراف بینی می‌گردد. به‌طور کلی، گرفتگی بینی به دلیل التهاب غشا بینی است. پوشش غشا بینی به دلایل مختلف از جمله سرماخوردگی، آنفلوانزا، سینوزیت، آلرژی، تب یونجه، پولیپ بینی، انحراف سپتوم بینی و غیره متورم می‌شود. گرفتگی بینی با استفاده از درمان‌های خانگی یا داروهای بدون نسخه قابل رفع است اما هرگز به طور همزمان از چند روش برای این کار استفاده نکنید، به خصوص اگر قبلا درمان‌های طبیعی را امتحان نکرده‌اید. بعضی گیاهان دارویی با داروها تداخل می‌نمایند، بنابراین هر نوع گیاه دارویی یا داروی شیمیایی را به طور جداگانه استفاده کنید.
سینوس
سینوس‌ها حفره‌هایی پر از هوا هستند که درون استخوان‌های صورت قرار دارند. سطح داخلی سینوس‌ها با غشاهای مخاطی پوشیده شده‌اند. سینوس‌های پارانازال (نزدیک بینی) هشت عدد هستند که به صورت چهارتایی در دو طرف صورت قرار گرفته و شامل سینوس‌های پیشانی (فرونتال)، پرویزنی (اتمویید)، فکی (ماگزیلاری) و شب‌پره‌ای (اسفنویید) می‌شود.در هـر طرف صورت ۴ عدد سینوس وجود دارد که عبارتند از:
۱- سینوس فکی: در زیر چشم و در استخوان گونه واقع شده است. سینوس فکی باعث ایجاد درد و احساس فشار در گونه‌ها می‌شود (دندان‌درد و سردرد).
۲- سینوس پیشانی: در بالای چشم و در استخوان پیشانی قرار دارد. این سینوس‌ها از سن ۷ سالگی به بعد پدید می‌آیند. سینوس پیشانی باعث ایجاد درد و احساس فشار در بالای چشم‌ها می‌شود (سردرد).
۳- سینوس پرویزنی: بین چشم و بینی و در استخوان پرویزنی واقع است. سینوس‌های فکی و پرویزنی از بدو تولد وجود داشته و تا ۱۸ سالگی به رشد خود ادامه می‌دهند. سینوس پرویزنی باعث ایجاد درد و احساس فشار بین بینی و چشم‌ها می‌شود (سردرد).
۴- سینوس شب‌پره‌ای: در پشت سینوس پرویزنی و چشم و در مرکز استخوان جمجمه، زیر غده‌ی هیپوفیز قرار دارد. سینوس‌های شب پره‌ای در سنین بلوغ ظاهر می‌گردند. سینوس شب پره‌ای باعث ایجاد درد و احساس فشار پشت چشم‌ها می‌شود.
سینوس‌ها حاوی یک منفذند که به داخل بینی راه پیدا کرده و امکان تبادل هوا و جریان مخاطی را بین حفره‌های سینوس و بینی فراهم می‌کنند. با توجه به این ارتباط، هر عاملی که باعث ایجاد تورم و التهاب در مخاط بینی شود، سینوس‌ها را نیز در‌گیر می‌کند.
سینوزیت
پرزهایی کوچک شبیه مو به نام مژک‌ها کمک می‌کنند تا ترشحات مخاطی از روی پوشش داخلی سینوس به سمت یک خروجی حرکت کند. تمام سینوس‌ها به داخل بینی راه می‌یابند تا تبادل هوا و ترشحات مخاطی امکان‌پذیر باشد. عفونت یا آلرژي، بافت‌های سینوس را ملتهب، قرمز و متورم می‌کند. این حالت را «سینوزیت» می‌نامند. سینوزیت باعث ناراحتی‌های زیادی می‌شود از جمله: گرفتگی بینی، درد، احساس فشار در نقاط متعدد صورت یا دندان‌ها و ترشح بینی که ممکن است زرد یا سبز روشن باشد. علایم دیگر آن شامل بی‌حالی، کاهش حس بویایی یا چشایی، سرفه، گلودرد، بوی بد دهان، سردرد، درد هنگام خم شدن به جلو و تب است. سینوزیت معمولا با التهاب ناشی از سرماخوردگی، حساسیت یا محرک‌ها شروع می‌شود اما ممکن است به این جا ختم نشود. سینوزیت یکی از مهم‌ترین علت احساس درد ناحیه‌ی پیشانی یا بین چشم‌ها، درد دندان‌های فوقانی، احساس پری در صورت و گرفتگی بینی است.
سینوزیت به دو شکل حاد و مزمن وجود دارد که نوع حاد آن عارضه‌ای است که همراه با سرماخوردگی یا به دنبال آن دیده می‌شود. سینوزیت حاد در هنگام افت ناگهانی دمای هوا یا شیرجه زدن در آب سرد هم به وجود می‌آید.
احتقان (گرفتگی) بینی
یکی از عوارض سینوزیت، احتقان یا گرفتگی بینی است. به دنبال سرماخوردگی، ترشحات به داخل سینوس‌ها ریخته و به علت عدم درناژ این ترشحات (به دلیل انسداد منفذها) موجبات سردرد، احساس پر بودن و احتقان بینی را پدید می‌آورد که همراه یک فشار ممتد و درد در ناحیه‌ی سینوس گرفتار است.
به دنبال آن، احساس گرفتگی، کوفتگی، ضعف، خستگی، سرفه و ترشحات پشت حلق هم بیمار را آزار می‌دهد. اگر سردردهای صبحگاهی، درد گونه‌ها، درد دندان‌های بالایی و ترشحات زیاد بینی بیش از 10 روز ادامه یابند، احتمال ابتلا به سینوزیت را افزایش می‌دهند. در مراحل پیشرفته‌تر شدن سینوزیت، درد در عمق چشم، در جلوی سر، در ناحیه‌ی پیشانی یا حتی پشت چشم و پشت سر هم احساس می‌شود. معمولا میزان درد یکی دو ساعت بعد از بیدار شدن شروع شده و با نزدیک شدن به عصر، کاهش می‌یابد. این دردها معمولا با خوردن مسکن تسکین می‌یابند. همچنین می‌توان با قرار دادن دستمال‌های گرم و مرطوب روی محل سینوزیت، علایم آن را کاهش داد.
برای پیشگیری از سینوزیت باید بینی تا حد امکان باز نگه داشته شود تا ترشحات مازاد سر، صورت و سینوس‌ها از راه بینی خارج شوند.
نکات کلیدی درمان گرفتگی بینی
1- ترشحات را باید نرم، روان و آماده‌ی دفع نمود.
2- باید راه خروج آنها که می‌تواند از بینی یا پشت حلق باشد، باز نگه داشته شود.
3- نباید از داروهایی که باعث باقی ماندن و تجمع ترشحات در محل تولیدشان شده و از خروج آنها جلوگیری می‌کند، استفاده کرد.
آبریزش بینی
در این جا یک سوال مهم مطرح می‌شود؛ آن‌چه ما «آبریزش بینی» می‌نامیم که در صورت دفع نشدن، در حفره‌های بینی باقی مانده و ایجاد التهاب می‌کنند، از کجا می‌آیند؟
این ترشحات که به آنها «ترشحات زکامی» هم گفته می‌شود، رطوبت‌های مازاد سر و مغز هستند که به دنبال راهی برای خروج می‌گردند. این ترشحات به خودی خود خطرناک نیستند چون از راه بینی در حال دفع هستند (زکام) یا راهی برای خروج از پشت حلق پیدا کرده‌اند (نزله). آن‌چه که ما را نگران می‌کند این است که این ترشحات در جای خود باقی بمانند یا به صورت فرو ریزش در اعضایی که جای می‌گیرند ایجاد بیماری کنند.
دیدگاه طب سنتی
از دیدگاه طب سنتی این ترشحات «بلغم» نامیده می‌شوند که یکی از اخلاط چهارگانه است. در این بیماری، با مازاد خلط بلغم روبرو هستیم که اگر دفع نشود، دردسر ساز می‌شود.
پیشینیان به سرماخوردگی معمولی که همراه با احتقان بینی، کاهش حس بویایی و سنگینی سر بوده و ترشحات غلیظ، سرد، زرد، کدر، بی‌مزه یا شور داشته باشد، زکام سرد می‌گفتند.
در صورت رعایت نکردن آداب خاص سرماخوردگی، زکام سرد تشدید شده و یکی از عوارض آن که سینوزیت است پدید می‌آید. حتی اگر این ترشحات راه خروج پیدا نکنند می‌توانند در اعضای دیگر ورود کرده و ایجاد بیماری کنند مثل ورم مفاصل، مشکلات ریوی یا بیماری‌های روده‌ای و ... .
برای کم کردن عوارض زکام سرد یا جلوگیری از احتقان بینی و سینوزیت باید نکاتی را رعایت نمود:
- حتما باید سر را گرم نگه داشت. باید آن را خوب پوشاند و از هوا و آب سرد محفوظ نگه داشت.
- باید از بخورهای مناسب مثل بخور آویشن، بابونه، اکالیپتوس و مرزنجوش که باعث نرم و روان شدن بلغم مازاد شده و آنها را آماده‌ی دفع از راه بینی یا حلق می‌کند، استفاده نمود.
- استفاده از بوییدنی‌هایی مثل کندر و سیاه دانه هم مفید است به خصوص سیاه دانه‌ی مدبره. برای تهیه‌ی این نوع از سیاه دانه باید آن را تفت داده، سپس به مدت یک شب خیس کرده، روز بعد آن را در پارچه‌ای پیچانده و سپس آن را می‌بوییم. این کار از احتقان بینی جلوگیری کرده و مجاری حلق و بینی را باز می‌کند.
- برای درمان سینوزیت یا کم کردن عوارض آن می‌توان بینی را با آب و نمک رقیق شده شست‌و‌شو داد (به این صورت که آب و نمک را از راه بینی بالا کشید).
- غرغره کردن نصف قاشق چای‌خوری نمک، نصف قاشق چای‌خوری جوش شیرین به همراه مقداری آب ولرم، التهابات گلو و سینوس‌ها را کم می‌کند.
- ریختن یک قطره روغن سیاه دانه به داخل حفره‌ی بینی برای مدت معینی که معمولا توسط پزشک مشخص می‌شود، نیز بسیار مفید است.
- از خوردن دمنوش‌های مفید برای رفع سرماخوردگی مثل دمنوش آویشن، پونه، میوه‌ی گل نسترن، بابونه، چهارتخمه و چهار گیاه که میزان بلغم را کم می‌کند، غافل نشوید.
چای سبز بنوشید
نوشیدن چای سبز باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود و گرفتگی سینوس‌ها به علت آلرژی یا سرماخوردگی را باز می‌کند. چای سبز، گرفتگی بینی را رفع می‌کند، زیرا حاوی مواد آنتی اکسیدانی است که سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کنند. همچنین باعث برطرف شدن تمامی علایم ناشی از سرماخوردگی مثل آبریزش بینی، تب و گلودرد می‌شود. چای سبز حاوی مواد مغذی ضد التهاب مثل ویتامین C و ال‌تِنین است.
رطوبت محیط را افزایش دهید
شما می‌توانید با استفاده از یک دستگاه بخور، میزان رطوبت هوای خانه‌ی خود را افزایش دهید. شب‌ها قبل از خوابیدن، دستگاه بخور را روشن کنید تا بتوانید در خواب، راحت‌تر نفس بکشید. همچنین می‌توانید دو یا چند بار در روز و هر بار 10 دقیقه، داخل سونا یا زیر دوش آب گرم بروید تا گرفتگی بینی‌تان باز شود. بخار آب گرم با افزایش رطوبت هوا، گرفتگی بینی را رفع می‌کند.
منبع: طب سوزنی
