مشاوره خانواده رایگان عطاملک
درباره تاریخ جهانگشای جوینی - نسخه‌ی قابل چاپ

+- مشاوره خانواده رایگان عطاملک (https://atamalek.ir)
+-- انجمن: شهرستان جوین (https://atamalek.ir/forum-9.html)
+--- انجمن: آثار و مفاخر (https://atamalek.ir/forum-13.html)
+--- موضوع: درباره تاریخ جهانگشای جوینی (/thread-2902.html)



درباره تاریخ جهانگشای جوینی - ADMIN - ۱۳۹۱-۷-۲۶

در قرن هفتم ایران شاهد یکی از جنگ ها و فتنه های ویران بود .

چنگیز موسس دولت مغول در این زمان ظهور کرد و به خانی رسید و با سلطان محمد خوارزمشاه مجاور شد . کشته شدن بازرگانان مغول بهانه حمله ی وی به ایران گردید . سلطان محمد از دست او گریخت اما فرزندش جلال الدین مقاومت نمود که البته موثر نیفتاد . چنگیز شهرهای زیادی را غارت نمود و بسیاری از مردم را کشت . در این روزگار پرحادثه نویسندگان برای ثبت وقایع به تاریخ نگاری پرداختند و این فن در آن زمان رونق یافت . در این میان عطاملک جوینی و رشید الدین فضل اله آثار گرانبهایی را عرضه کردند. تاریخ جهانگشا در بین دیگر آثار از اهمیت ویژه یی برخوردار است .
در اهمیت این کتاب

سال آغاز به کار عطاملک در نوشتن این تاریخ حدود 650 و سال پایان آن در حدود 658 است . عطاملک در این کتاب به وقایع تاریخی سال 655 اشاره نموده است . در واقع بیشترین قسمت این کتاب به تاریخ حکومت چنگیز و اعقاب اوست، گرچه قسمتهایی هم به تاریخ خوارزمشاهیان و اسماعیلیان اختصاص داده است .

در بخش نخستین کتاب تاریخ چنگیز و فتوحات وی و سلطنت اوکتای قاآن پسر ش و نیز سلطنت گیوک خان پسر اوکتای و در جلد دوم به تاریخ خوارزمشاهیان و ملوک قراختای و گورخانیه و سرگذشت حکام و شحنگان مغول و جلد سوم شامل تاریخ منکوقاآن و حرکت هلاکو به ایران و قلع و قمع اسماعیلیه و فتح قلعه الموت و هم چنین شرح پیرامون مذهب اسماعیلیه است .
دراهمیت این کتاب باید گفت کسانی که پیرامون تاریخ مغول پژوهش نموده اند این کتاب را به عنوان مرجعی مهم یاد می نمایند .

عطاملک صاحب دیوان مغول و مدت 15 سال دبیر خاص امیر ارغون و 24 سال حاکم بغداد و سراسر عراق عرب بود و چندین بار به پایتخت مغول ( قراقورم) رفته و به خدمت خانان رسیده است . وی در این سفرها آگاهی بسیار از زندگی ، طرز تفکر و احوال مغولان را کسب نموده و وقایع را به چشم خویش دیده است . آن چه که در تاریخ جهانگشا آمده ، همه از مشهودات وی سرچشمه گرفته است . امتیاز دیگر این کتاب صداقت جوینی در بیان و ذکر وقایع است . نویسنده با بی طرفی و صادقانه به ذکر یورش ها و حمله و تاراج مغول پرداخته و اگر هم در جایی مدح یا ستایشی نموده از شیوه ی مرسوم زمان خود تجاوز نکرده است.

جهانگشا از نظر ادبی نیز از ارزش والایی برخوردار است . نثر کتاب اگر چه تکلف آمیز و منشیانه است اما هم چون آثار مصنوع دیگر خسته کننده نیست.
به این قسمت از کتاب نگاه کنید :

"هر یک از ابنا السوق در زی اهل فسوق امیری گشته و هر مزدوری دستوری و هر مزوری وزیری و هر مدبری دبیری و هر مسرفی مشرفی و هر شیطانی نائب دیوانی و هر جافیی کافیی و هر خسی کسی ..... "

در این متن کلیه خصوصیاتی که در بالا بر شمردیم مشاهده می شود هم چنین استفاده عطاملک در به کار بردن استادانه آرایه های ادبی به خوبی مشهود است .
اندیشه جوینی در جهانگشا
نویسنده با توجه به این که پرورش یافته فرهنگ اسلامی است و فردی صاحب منصب و صاحب دیوان است دارای اندیشه و فکر خاص می باشد . جوینی رویدادهای تاریخی را بی هیچ کم و کاستی با دقت و امعان نظر می نویسد و تلاش می کند که چیزی را از قلم نیندازد و این امر ناشی از ایمان اوست. او به سرزمین نیاکانش به ویژه خراسان علاقمند است و آن را در بازنمود حوادثی که بر آن سرزمین گذشته، نشان می دهد .
پایبندی دینی و ایمان وی همه جای کتاب به چشم می خورد . گاه فرهنگ دینی در قلم نویسنده رنگ عرفان می گیرد .

جهانگشا تنها تاریخ صرف نیست چرا که گاه نویسنده به تحلیل و بررسی اوضاع اجتماعی و سیاسی زمان خویش می پردازد . در این کتاب روحیات ، آداب و رسوم ، مقررات و روابط اجتماعی مغولان را می توان دید به طور مثال تصرف کردن اموال مردگان از دید مغول امری بدشگون و زشت است اینها همگی معرف زندگی و رفتار و اداب و رسوم مغول می باشد هم چنین طرز زندگی و فرمانها و قوانین حاکم بر جامعه آن زمان در جای جای کتاب به چشم می خورد .

آن چه در رفتار و اداب مردم مغول و تاتار از این کتاب بر می آیداهمیت به تربیت فرزندان برای زندگی سخت بیابانی ، جنگ و ستیز است و در این راه پسران حتی اولاد خانان از سنین کم و از آغاز کودکی به تیراندازی و شکار و سواری و راه پیمایی و امثال این سختی ها عادت می دانند و این امر البته در موفقیت های بعدی آنان موثر بود .
[b]اکرم نعمت اللهی
بخش ادبیات تبیان
[/b]