+- مشاوره خانواده آنلاین رایگان عطاملک (https://atamalek.ir)
+-- انجمن: فجازی (https://atamalek.ir/forum-41.html)
+--- انجمن: سواد رسانه ای و جنگ نرم (https://atamalek.ir/forum-56.html)
+--- موضوع: دعا، موجب ،نزدیکی ،به خدا، (/thread-4180.html)
دعا، موجب ،نزدیکی ،به خدا، - متین - ۱۳۹۲-۵-۸
[rtl]- دعا موجب نزدیکی به خدا
امامصادق عليه السلام:
عَلَيكُمبِالدُّعاءِ ، فَإِنَّكُم لاتَقَرَّبونَ إِلَى اللّه بِمِثلِهِ ، وَلا تَترُكوا صَغيرَةً لِصِغَرِها أَن تَدعُوا بِها ، إِنَّ صاحِبَ الصِّغارِ هُوَ صاحِبُ الكِبارِ؛
شمارا سفارش مى كنم به دعا كردن، زيرا با هيچ چيز به مانند دعا به خدا نزديك نمى شويد و دعا كردن براى هيچ امر كوچكى را، به خاطر كوچك بودنش رها نكنيد، زيرا حاجتهاى كوچك نيز به دست همان كسى است كه حاجتهاى بزرگ به دست اوست.
(كافى،ج2، ص467، ح6)
2- خشنودی خدا و استجابت دعا
امامحسن مجتبى عليه السلام:
أنَاالضّامِنُ لِمَن لَم يَهجُس فى قَلبِهِ إِلاَّ الرِّضا أَن يَدعُوَ اللّه فَيُستَجابَ لَهُ؛
كسىكه در دلش هوايى جز خشنودى خدا خطور نكند، من ضمانت مى كنم كه خداوند دعايش را مستجاب كند.
(كافى،ج2، ص62، ح11)
3- دعا هنگام آسایش
پيامبر صلى الله عليه و آله:
مَنسَرَّهُ أن يَستَجيبَ اللّه لَهُ عِندَ الشَّدائِدِ وَالكَربِ فَليُكثِرِ الدُّعاءَ فِى الرَّخاءِ؛
هركس دوست دارد خداوند هنگام سختى ها و گرفتارى ها دعاى او را اجابت كند، در هنگام آسايش، دعا بسيار كند.
(نهج الفصاحه، ح 3023)
4- دعا در غیاب دیگران
پيامبر صلى الله عليه و آله:
لَيسَشَىْ ءٌ أَسرَعَ إِجابَةً مِن دَعوَةِ غائِبٍ لِغائِبٍ؛
هيچدعايى زودتر از دعايى كه انسان در غياب كسى مى كند، مستجاب نمى شود.
(بحارالأنوار،ج93، ص359، ح17)
5- دعا هنگام رقت قلب
پيامبر صلى الله عليه و آله:
اِغتَنِمُواالدُّعاءَ عِندَ الرِّقَّةِ فَإِنَّها رَحمَةٌ؛
دعاكردن را در هنگام رقّت قلب غنيمت شمريد، كه رقت قلب، رحمت است.
(بحارالأنوار، ج93، ص347، ح14)
6- استجابت دعا با مال حلال
امامصادق عليه السلام:
إذاأرادَ أَحَدُكُم أَن يُستَجابَ لَهُ فَليُطَيِّب كَسبَهُ وَليَخرُج مِن مَظالِمِ النّاسِ ، وَ إِنَّ اللّه لا يَرفَعُ إِلَيهِ دُعاء عَبدٍ وَفى بَطنِهِ حَرامٌ أَو عِندَهُ مَظلَمَةٌ لأِحَدٍ مِن خَلقِهِ؛
هركس بخواهد دعايش مستجاب شود، بايد كسب خود را حلال كند و حق مردم را بپردازد. دعاى هيچ بنده اى كه مال حرام در شكمش باشد يا حق كسى بر گردنش باشد، به درگاه خدا بالا نمى رود.
(بحارالأنوار،ج93، ص321، ح31)
7- علت تاخیر در استجابت دعا
امامصادق عليه السلام:
إِنَّالعَبدَ لَيَدعو فَيَقولُ اللّه عَزَّوَجَلَّ لِلمَلَكَينِ: قَدِ استَجَبتُ لَهُ وَلكِنِ احبَسوهُ بِحاجَتِهِ ، فَإِنّى اُحِبُّ أَن أَسمَعَ صَوتَهُ وَ إِنَّ العَبدَ لَيَدعو فَيَقولُ اللّه تَبارَكَ وَتَعالى: عَجِّلوا لَهُ حاجَتَهُ فَإِنّى اُبغِضُ صَوتَهُ؛
هرآينه بنده دعا مى كند و خداوند عزوجل به دو فرشته مى فرمايد: من دعاى او را مستجاب كردم اما حاجتش را نگهداريد، زيرا دوست دارم صداى او را بشنوم و همانا بنده دعا مى كند و خداوند تبارك و تعالى مى فرمايد: زود خواسته اش را برآوريد كه من خوش ندارم صداى او را بشنوم.
(كافى،ج2، ص489، ح3)
8- ناامیدی از مردم و اجابت خواسته ها
امامسجاد عليه السلام:
مَنلَم يَرجُ النّاسَ فى شَىْ ءٍ وَرَدَّ أَمرَهُ إلَى اللّه عَزَّوَجَلَّ فى جَميعِ اُمورِهِ استَجابَ اللّه عَزَّوَجَلَّ لَهُ فى كُلِّشَىْءٍ؛
هركس در هيچ كارى به مردم اميد نبندد و همه كارهاى خود را به خداى عزوجل واگذارد، خداوند هر خواسته اى كه او داشته باشد اجابت كند.
(كافى،ج2، ص148، ح3)
9- علت برآورده نشدن دعاها
امامعلى عليه السلام :
رُبَماسَأَلتَ الشَّىْ ءَ فَلا تُؤتاهُ وَاُوتيتَ خَيرا مِنهُ عاجِلاً أَو آجِلاً أَو صَرَفَ عَنكَ لِما هُوَ خَيرٌ لَكَ، فَلَرُبَّ أمرٍ قَد طَلَبتَهُ فيهِ هَلاكُ دينِكَ لَو اوتيتَهُ، فَلتَكُن مَسأَلَتُكَ فيما يَبقى لَكَ جَمالُهُ وَيُنفى عَنكَ وَبالُهُ؛
گاهچيزى را (از خدا) مى خواهى اما به تو داده نمى شود و دير يا زود بهتر از آن به تو داده مى شود، يا به خاطر آنچه خير و مصلحت تو در آن است از برآورده شدن خواسته ات دريغ مى شود، زيرا بسا خواسته اى كه اگر برآورده شود به نابودى و تباهى دين تو مى انجامد، پس، چيزى بخواه كه زيبايى و نيكيش برايت مى ماند و پيامد سوئى ندارد.
(نهج البلاغه، نامه 31)
10- برطرف کردن گرفتاری مردم و استجابت دعا
پيامبر صلى الله عليه و آله:
مَنأَرادَ أن تُستَجابَ دَعوَتُهُ وَأَن تُكشَفَ كُربَتُهُ فَليُفَرِّج عَن مُعسِرٍ؛
هركس مى خواهد دعايش مستجاب شود و غمش از بين برود بايد گره از كار گرفتارى باز كند.
(نهجالفصاحه، ح 2961)
11- دعا تنها از بین برنده درد و بیماری
پيامبر صلى الله عليه و آله:
اَلصَّدَقَةُتَدفَعُ البَلاءَ وَ هِىَ اَنجَحُ دَواءٍ وَ تَدفَعُ القَضاءَ وَ قَد اُبرِمَ اِبراما وَ لا يَذهَبُ بِالدواءِ اِلاَّ الدُّعاءُ وَ الصَّدَقَةُ؛
صدقهبلا را برطرف مى كند و مؤثرترينِ داروست. همچنين، قضاى حتمى را برمى گرداند و درد و بيمارى ها را چيزى جز دعا و صدقه از بين نمى برد.
(بحارالأنوار،ج 93، ص 137، ح 71)
12- حق نیکوکار دعا برای او
امامسجاد عليه السلام:
اَمّاحَقُّ ذِى المَعروفِ عَلَيكَ فَان تَشـكُرَهُ وَ تَذكُرَ مَعروفَهُ وَ تَـكسِبَهُ المَقالَةَ الحَسَنَةَ وَ تُخلِصُ لَهُ الدُّعاءَ فيما بَينَكَ وَ بَينَ اللّه عَزَّوَجَلَّ، فَاِذا فَعَلتَ ذلِكَ كُنتَ قَد شَكَرتَهُ سِرّا وَ عَلانيَةً ثُمَّ اِن قَدَرتَ عَلى مُكافاتِهِ يَوما كافَيتَهُ؛
حقكسى كه به تو نيكى كرده ، اين است كه از او تشكر كنى و نيكى اش را به زبان آورى و از او به خوبى ياد كنى و ميان خود و خداى عزّوجلّ برايش خالصانه دعا كنى ، هرگاه چنين كردى بى گمان در پنهان و آشكار از او تشكر كرده اى . سپس اگر روزى توانستى نيكى او را جبران كنى ، جبران كن .
(خصال، ص 568)
13- نافرمانی از والدین موجب حبس دعا
امامصادق عليه السلام:
اَلذُّنوبُالَّتى تُغَيِّيرُ النِّعَمَ البَغىُ وَ الذُّنوبُ التَّى تورِثُ النَّدَمَ القَتلُ وَ الَّتى تُنزِلُ النِّقَمَ الظُّلمُ وَالَّتى تَهتِكُ السُّتورَ شُربُ الخَمرِ وَ الَّتى تَحبِسُ الرِّزقَ الزِّنا وَ الَّتى تُعَجِّلُ الفَناءَ قَطيعَةُ الرَّحِمِ وَالَّتى تَرُدُّ الدُّعاءَ وَ تُظلِمُ الهَواءَ عُقوقُ الوالِدَينِ؛
گناهیكه نعمت ها را تغيير مى دهد، تجاوز به حقوق ديگران است. گناهى كه پشيمانى مى آورد، قتل است. گناهى كه گرفتارى ايجاد مى كند، ظلم است. گناهى كه آبرو مى بَرد، شرابخوارى است. گناهى كه جلوى روزى را مى گيرد، زناست. گناهى كه مرگ را شتاب مى بخشد، قطع رابطه با خويشان است. گناهىكه مانع استجابت دعا مى شود و زندگى را تيره و تار مى كند، نافرمانى از پدر مادر است.
(علل الشرايع، ج 2، ص 584)
14- دعانزد قبر حسین علیه اسلام
امامباقر علیه السلام:
اِنّالحُسَينَ صاحِبَ كَربَلا قُتِلَ مَظلوما، مَكروبا عَطشانا، لَهفانا فآلَى اللّه عَزَّوَجلّ عَلى نَفسِهِ اَن لا ياتيَهُ لَهفانٌ و لا مَكروبٌ و لا مُذنِبٌ و لا مَغمومٌ و لا عَطشانٌ و لا مَن بِهِ عاهَةٌ ثُمَّ دَعا عِندَهُ و تَقَرَّبَ بِالحُسَينِ بنِ عَلىٍّ علیه السلام اِلَى اللّه عَزَّوَجَلَّ إلاّ نَفَّسَاللّه كُربَتَهُ وَ اَعطاهُ مَسأَلَتَهُ و غَفَرَ ذَنبَهُ وَ مَدَّ فى عُمُرِهِ وَ بَسَطَ فى رِزقِهِ فَاعتَبِروا يا اُولـِى الاَبصار؛
حسين،بزرگ مرد كربلا، مظلوم و رنجيده خاطر و لب تشنه و مصيب زده به شهادت رسيد. پس خداوند، به ذات خود، قسم ياد كرد كه هيچ مصيبتزده و رنجيده خاطر و گنهكار و اندوهناك و تشنه اى و هيچ بَلا ديده اى به خدا روى نمى آورد و نزد قبر حسين علیه السلام دعا نمى كند و آن حضرت را به درگاه خدا شفيع نمى سازد، مگر اين كه خداوند، اندوهش را برطرف و حاجاتش را برآورده مى كند و گناهش را مى بخشد و عمرش را طولانى و روزى اش را گسترده مى سازد. پس اى اهل بينش، درس بگيريد!
(بحارالأنوار، ج 101، ص 46، ح5)
15- عدمامر به معروف و مستجاب نشدن دعا
پيامبر صلى الله عليه و آله:
إذالَم يَأمُروا بِمَعروفٍ وَلَم يَنهَوا عَن مُنكَرٍ وَلَم يَتَّبِعوا الأخيارَ مِن أهلِ بَيتى ، سَلَّطَ اللّه عَلَيهِم شِرارَهُم ، فَيَدعوا عِندَ ذلِكَ خِيارُهُم فَلا تُستَجابُ لَهُم؛
هرگاه(مردم) امر به معروف و نهى از منكر نكنند، و از نيكان خاندان من پيروى ننمايند، خداوند بدانشان را بر آنان مسلّط گرداند و نيكانشان دعا كنند امّا دعايشان مستجاب نشود .
(امالى صدوق، ص254)
16- نماز شب مایه استجابت دعا
پيامبر صلى الله عليه و آله:
صَلاةُاللّيلِ مَرضاةٌ لِلرَّبِّ وَ حُبُّ المَلائِكَةِ وَ سُنَّةُ النبياءِ وَ نورُ المَعرفَةِ وَ اَصلُ اليمانِ وَ راحَةُ البدانِ وَ كَراهيَةٌ لِلشَّيطانِ وَ سِلاحٌ عَلَى العداءِ وَ اِجابَةٌ لِلدُّعاءِ وَ قَبولُ العمالِ وَ بَرَكَةٌ فِى الرِّزقِ؛
نمازشب، موجب رضايت پروردگار، دوستى فرشتگان، سنت پيامبران، نور معرفت، ريشه ايمان، آسايش بدن ها، مايه ناراحتى شيطان، سلاحى بر ضدّ دشمنان، مايه اجابت دعا، قبولى اعمال و بركت در روزى است.
(ارشادالقلوب، ج 1، ص 191)
17- حلال خوری و استجابت دعا
پيامبر صلى الله عليه و آله:
ياعَلىُّ مَن أَكَلَ الحَلالَ صَفادينُهُ، وَرَقَّ قَلبُهُ، وَدَمِعَت عَيناهُ مِن خَشيَةِ اللّه تَعالى وَلَم يَكُن لِدَعوَتِهِ حِجابٌ؛
اىعلى هر كس حلال بخورد، دينش صفا مى يابد، رقّت قلب پيدا مى كند، چشمانش از ترس خداوند متعال پر اشك مى شود و براى (استجابت) دعايش مانعى نمى باشد.
(ميراث حديث، ج2، ص18، ح2)
18- عاجز ترین مردم ناتوان در دعا
امام حسین علیه السلام:
أَعجَزالنّاسٍ مَن عَجَزَ عَنِ الدُّعاء؛
عاجزترین مردم کسی است که نتواند دعا کند.
(بحارالانوار، ج93، ص 294)
19- دعای سریع الاجابه
امام موسی کاظم علیه السلام:
أوشَک دَعوَةً وَ أسرَعُ إجابَةُ دُعاءُ المَرءِ لاِخیهِ‌بِظَهرِ الغَیبِ؛
دعایی که بیشتر امید اجابت آن می رود و زودتر به اجابت می رسد،دعا برای برادر دینی است در پشت سر او.
(اصول کافی، ج1، ص52)
20- یقین به استجابت دعا
پيامبر صلى الله عليه و آله:
اُدعُوا اللهَ وَ اَنتم مُوقِنونَ بِالاِجابَةِ وَاعلَموااَنَّ اللهَ لا یَستَجِیبُ دُعاءَ مِن قَلبِ غافِلٍ لاه؛
خدا را بخوانید و به اجابت دعای خود یقین داشته باشید و بدانیدکه خداوند دعا را از قلب غافل بیخبر نمی پذیرد.
(کنز العمال، ج2، ص72)
21- دعایی که رد نمی شود
پيامبر صلى الله عليه و آله:
لايُرَدُّ دُعاءٌ أَوَّلُهُ بِسْمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ
دعايىكه با بسم اللّه الرحمن الرحيم شروع شود، رد نمى شود.
(الدعوات،ص 52)
22- مهلت به تنگدست و استجابت دعا
پيامبر صلى الله عليه و آله:
مَنْأَرادَ تُسْتَجابُ دَعْوَتُهُ وَأَنْ تُكْشَفَ كُرْبَتُهُ فَلْيُفَرِّجْ عَنْ مُعْسِرٍ؛
هركس مى خواهد دعايش مستجاب و اندوهش برطرف شود، به تنگدست مهلت دهد.
(كنزالعمال،ج 6، ص 215، ح 15398)
23- علت تاخیر یا تعجیل در استجابت دعا
امام رضا عليه السلام:
إِنَّ اللّه يُؤَخِّرُ إِجابَةَ الْمُؤْمِنِ شَوْقا إلى دُعائِهِوَيَقُولُ: صَوتٌ اُحِبُّ أَنْ أَسْمَعَهُ، وَيُعَجِّلُ إجابَةَ دُعاءِ الْمُنافِقِ وَيَقُولُ: صَوْتٌ أَكْرَهُ سَماعَهُ؛
خداوند اجابت دعاى مؤمن را به شوق (شنيدن) دعايش به تأخير مىاندازد و مى گويد: «صدايى است كه دوست دارم آن را بشنوم» و در اجابت دعاى منافق عجله مى كند و مى گويد: صدايى است كه از شنيدنش بدم مى آيد.
(فقه الرضا عليه السلام ، ص 345)
24- دعاى روزه داران
امام كاظم (عليه السلام) فرمود:
دعوة الصائم تستجاب عند افطاره؛
دعاى شخص روزه دار هنگام افطار مستجابمى شود.
(بحار الانوار، ج 92، ص 255، ح 33)
24- دعاى هنگام سختی
امام صادق (عليه السلام) فرمود:
مَن سَرَّهُ أن يُستَجابَ لَهُ فِيالشِّدَّةِ فَليُكثِرِ الدُّعاءَ فِي الرَّخاءِ.
هركه خوش دارد دعايش هنگام سختى مستجابشود، هنگام آسايش، بسيار دعا كند.
وسائل الشيعة - ج 4 - ص 1096
25- اجابت دعا
امام علی (عليه السلام) فرمود:
لا تَستَبطیِء إجابَةَ دُعائِکَ وَ قَدسَدَدتَ طَریقَهُ بالذُّنوبِ
اجابت دعایت را دیر مپندار، در حالی کهخودت با گناه راه اجابت آن را بسته ای.
غررالحکم و دررالکلم ح
منبع سایت : شهید آوینی
معناي سرعت در اجابت دعا
راجع به سومین تأثير كه «سرعت در اجابت»بود، میخواستم مطلبي را بگويم. چون میخواهم بگویم روایتی را كه ديشب نقل كردم -عامه هم این را نقل میکنند- هيچ منافاتي با آن مطالبی که گفتم،ندارد. روایتی از پیغمبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) نقل شده استكه: «مَنتَوضَّأ فَأحْسَنَ الوُضُوءَ، ثُمَّ صَلَّى رَكعَتَينِ، فَدعَا رَبَّه كانَتْ دَعْوةً مُسْتَجَابَةً»؛تا اینجای روایت با همه روایاتی که جلسه گذشته گفتم همسو است. بعد دارد «مُعَجَّلَةًأو مُؤَخَّرَةً»[5] یعنی اگر با اين شرايط دعا كند، زود یا دیر، يك دعاي مستجاب دارد. یکوقت اشتباه نشود که این روایت میخواهد بگوید ما تسریع در اجابت نداریم و این امور در تسریع اجابت مؤثر نیستند. نخیر! سال گذشته این را مطرح کردم که اموری هستند که تسریع در اجابت دعا دارند و از آن طرف هم اموري در اجابت دعا تأخیر مياندازند. بنابر این ما در روايات مسأله سرعت و بُطئ در اجابت دعا را داريم.
سريعترين دعا نسبت به اجابت
مثلاً ما در روایت داریم که اگر برادرمؤمنی پشت سر برادر مؤمنش برای او دعا کند، دعایش به سرعت مستجاب ميشود. یعنی این دعا از نظر تأثیر و سرعت در اجابت، سریعتر به اجابت میرسد تا او خودش براي خودش دعا کند. روایت از امام باقر (علیه السلام) است که حضرت فرمود: «أَسْرَعُالدُّعَاءِ نُجْحاً لِلْإِجَابَةِ دُعَاءُ الْأَخِ لِأَخِيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ».[6] سريعتريندعايي كه موفق به اجابت ميشود، دعا براي برادر مؤمن در غياب او است. روايت خیلی صریح است؛ اصلاً نصّ در سرعت در اجابت است.
دعايي كه دير مستجاب ميشود
از آن طرف هم درباره كندي و بطئ دراجابت روايات مختلفي داریم. مثلاً از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است كه حضرت فرمود: «إِنَّ الْعَبْدَ الْوَلِيَّ لِلَّهِ يَدْعُو اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّفِي الْأَمْرِ يَنُوبُهُ فَيَقُولُ لِلْمَلَكِ الْمُوَكَّلِ بِهِ اقْضِ لِعَبْدِي حَاجَتَهُ وَ لَا تُعَجِّلْهَا».[7] همانا بندهاى كه دوست خدا است در پيش‌آمدىكه براى او رخ داده دعا ميكند و خدا به فرشتهاى كه موكّل او است ميفرمايد حاجت بنده مرا برآور، ولى در آن شتاب مكن! حاجت او را برآورده کن، اما عجله نکن! دست نگهدار! روايت قبل در مورد سرعت بود، این روايت در مورد بُطئ است. هر دو مورد را داریم.
با زباني دعا كن كه هرگز معصيت نكردهاي!
مطلبی را که میخواهم بگویم این است كهاين روایات، با هم منافاتی ندارد. البته در اینها جهاتی مطرح است كه اشاره خواهم كرد. مثلاً فرض کنید آنجایی که تسریع در اجابت مطرح بود كه فرمود اگر یکی از برادران مومن در حق انسان دعا کند، آن دعا زودتر به اجابت میرسد تا خودم دعا کنم، جهتش این است که ما در روایات داریم كه با زبانی دعا کنید که با آن زبان معصیت نکردهايد. من از زبان شما معصیت نکرده‌ام؛ لذا اگر شما برای من دعا کنی، زودتر مستجاب میشود. ولی خودم ـ نعوذبالله ـ با زبانم معصیت کردهام. همين آلودگي زبانم به معصيت موجب میشود اجابت دعاي من بطیئ شود. اینها هر کدام جهت و دليل دارد و این مباحث بسیار ظریف است و جزء معارف ما و نکات معرفتی ما است.
تأخير در بروز آثار اجابت؛ نه در خودِاجابت
البته این نکته را هم تذكر بدهم که دربحث تأخیر در اجابت، این‌طور نیست كه دعاها مستجاب نشده باشد و خدا به آنها جواب نداده باشد؛ بلکه همه اين دعاها پذیرفته شدهاند. اما این سرعت و بُطئ در ظهور و بروز اثر است. بروز و ظهور اثر، دير و زود دارد. وقتي من دعا کردم، خدا جوابم را داده و رویش را از من برنگردانده است؛ پس دعاي من مستجاب شده و جواب گرفتهام. مقبول هم شده است؛ یعنی خدا پذیرفته است و گفته چشم! آنچه میخواهی را به تو می‌دهم؛ اما در تأثیر، تأخیر افتاده است. بنابر این «تأخیر در تأثیر» یعنی «تأخير در بروز و ظهور علائم اجابت» که این خودش یک بحث مستقلی است.
علّت تأخير در ظهور آثار اجابت دعا
گاهی هم در تأخیر، مصلحتي هست.[8] چهبسا الآن در این موقع اگر چيزي را كه از او درخواست كرده‌ام به من بدهد، به ضرر من میشود؛ لذا اجابت را به تأخير مياندازد. فرض کنيد كسي از خدا پول میخواهد. خدا اگر همين الآن به او بدهد، نفْسش سرمست و چموش میشود و او را به تباهي ميكشاند. برای همین خدا میگذارد موقعی به تو پول میدهد که نَفْسَت چموش نشود. لذا دعايت مستجاب شده و خدا جواب تو را داده و درخواستت را هم پذیرفته و مقبول هم واقع شده است؛ اما بحث در سرعت و بُطئِ بروز و ظهور اثر اجابت دعا است.[9]
علّت تأخير اجابت دعاي خوبان
در باب بُطئ گاهی این جهت مطرح است کهعرض کردم و گاهی هم نه؛ مسأله بالاتر از این حرف‌ها است. یک مسائل معرفتی است كه تأثير اجابت را به تأخير مياندازد. چون متن روایت است، میگويم.[10] مطلب این است که چون رابطه «عبد و ربّ» یک رابطه محبّتي است، یعنی رابطه ميان «مُحبّ و محبوب» است،اگر عبد از اولیای خاص خدا باشد، خدا صدايش را دوست دارد. لذا اگر او دعايي كند و درخواستي از خدا داشته باشد، خدا زود حاجتش را به او نمي دهد. چون اگر خداوند زود حاجت او را بدهد، دیگر او درخواستش را تکرار نمی‌کند. یعنی خداوند آهنگ صدای او را دوست دارد. میخواهد كه او پشت سر هم بگوید «یا الله»! خدا از آهنگ صدای او لذت میبرد.
روایت را ميخوانم که تعبیر امام صادق(علیه السلام) است: «إِنَّ الْعَبْدَ الْوَلِيَّ لِلَّهِ يَدْعُو اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّفِي الْأَمْرِ يَنُوبُهُ فَيَقُولُ لِلْمَلَكِ الْمُوَكَّلِ بِهِ اقْضِ لِعَبْدِي حَاجَتَهُ»؛ یعنی آن بندهای را که از اولیای خاص خدا است، وقتي در امري دعا كند، خداوند فرمان ميدهد حاجت او را بدهيد! اما «وَ لَا تُعَجِّلْهَا» عجلهنكنيد! چرا؟ چون «فَإِنِّي أَشْتَهِي أَنْ أَسْمَعَ نِدَائَهُ وَ صَوْتَهُ».[11] مندوست دارم این آهنگ را بشنوم. پس چه مسأله سرعت در اجابت، چه مسأله بطئ، یعنی سرعت و كُندي بروز آثار اجابت دعا، هیچ‌کدام از اینها بي حساب و كتاب نيست؛ بلکه همه حساب‌شده است. حالا من دوباره سراغ مطلب اصلي بحث ميروم.
قبل از دعا، پيش‌كش ببر!
در روایات گذشته بحث نماز و روزه قبل ازدعا مطرح شده بود. اما یک روایت داریم که مسأله را به طور کلی مطرح ميکند. من این روایت را میخوانم بعد هم اشاره به جهت آن میکنم. دارد: «عَنِ النَّبِيِّ صَلَّی‌اللهُ‌عَلَیْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّمأَنَّهُ قَالَ إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَدْعُوَ اللَّهَ فَقَدِّمْ صَلَاةً أَوْ صَدَقَةً أَوْ خَيْراً أَوْ ذِكْراً»؛[12]حضرت می‌فرماید هرگاه خواستی دعا کنی و از خدا تقاضایی داشته باشی، قبل از آن یا نماز بخوان، یا صدقه بده، یا یک کار خیری انجام بده و یا ذکری بگو.
این روایت چه میخواهد بگوید؟ من به یکجهت بسیار سطح پایین آن اشاره ميکنم و آن این است که وقتي تو از خدا تقاضا میکنی و چیزی از او میخواهی، قبل از آن بیا «برای خدا» یک کاری کن که روی تقاضا کردن از او را داشته باشی. یک کاری براي خدا، ِللّه، انجام بده که رويت بشود از او درخواست كني. به اصطلاح ران ملخی پيش‌كش ببر! مورچه هم براي حضرت سليمان (علیه السلام) يك چيزي بُرد؛ حرف اين است كه بیمعرفت نباش! بدتر از مورچه نباش! یک کار الهی انجام بده و بعد درخواستت را به زبان بياور. خیلی زیبا است كه اوّل بحث صلاۀ را پیش می‌کشد، بعد صدقه را و بعد میگوید یک کار خیر، لِلّه و فی سبیل‌الله انجام بده و بعد میگوید یک ذکری از اذکار را بگو. اين يك جهت بسيار ساده و در سطح پایين بود كه من عرض كردم.
عمل صالح، عبد را به خدا متوجه ميكند
اینکه گاهی اشاره میکنند قبل از دعا،اموری و اعمالی را انجام بده و بعد دعا کن، منظورشان اعمال الهی است، چه عبادی باشد و چه قُربی باشد.[13] قبل از دعا لااقل نمونهای از این اعمال الهی را انجام بده. با اینکه این به نفع خودت است و در کیسه خودت میرود ولی از نظر صوري اینگونه است كه اگر قبل از دعا باشد در اجابت تأثير ميگذارد. گذشته از اینکه این كارها، خودش قبل از آنکه بخواهی وارد دعا شوی، از نظر درونی تو را متصل به مبدأ میکند. با اين كا تو داری يك کار برای او انجام میدهی. یعنی آن چیزی که اساس دعا است را تحصيل ميكني. اساس دعا توجه تامّ به خالق و ربّ است، و اين عملِ صالح، زمینهساز روح دعا است.
سرّ تأکید بر استعانت از نماز و روزه
لذا اگر شما به روایاتي كه جلسه گذشتهخواندم نگاه کنید، ميبينيد فرموده كه قبل از دعا دو رکعت نماز بخوان يا روزه بگير؛ جهت و دليلش را هم در انتهای روایت ذكر كرده است كه «وَ اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاة».[14] یعنیجهتش اين است كه در بین تمام عبادات، تنها دو عبادت است که تمام پیکرهاش پرستش است و آن صلاۀ و صوم است. چون وقتی انسان روزه گرفت، ممکن است احدی جز خودش و خدايش نفهمد. لذا این پیکرهاش پرستش است. صلاۀ پیکرهاش کُرنش به معبود است. لذا روايات روی این دو مورد تکیه میکند. قرآن هم میگوید از اینها کمک بگیر؛ «وَاسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاة».
دعا خودش مؤثر است. اما اگر میخواهیبراي به مقصد اجابت رسيدن دعا، از چيزي كمك بگیری كه حتماً هم نياز به كمك داري، از این دو مورد استعانت بجو و كمك بگير. سرآمد اموری که در دعا مؤثر است -چه از نظر اقتضاء، چه از نظر فعلیت، چه از نظر سرعت اجابت- عبارت از نماز و روزه است.
استعانت انبیا و اولیا از نماز، هنگاماعجاز و كرامت
لذا در تاريخ هست كه غالباً وقتی معجزاتيا کراماتی از انبیاء و اولیاء سر میزد، اوّل نماز میخواندند و از خدا میخواستند، بعد آن کرامات و معجزات از ایشان سرمیزد. ما در روایت راجع به حضرت عیسی (علیه السلام) داریم كه وقتي ميخواست مرده را زنده کند، نماز میخواند و از خدا ميخواست. راجع به ائمه (علیهم السلام) هم موارد بسیاری داریم که ایشان برای اینکه کرامتی ظاهر كنند، از خدا استعانت میجستند. همه اینها روی همین جهت بوده است. البته مادرباره انسانهای برتر اخبار و روایاتی داريم که نشان میدهد آنها چه بسا با کلمهای يا با اشارهای، بدون استعانت از نماز هم مس وجودی انسانها را طلا ميكردند.
. قال الامامالباقر علیه السّلام:
اَسرعُ الدعاءِنُجحا للاجابة، دعاءُ الاخ لاخیه بظهرِالغیب یَبدا بالدعاء لاخیه فیقول له ملکٌموکلٌ به آمین ولک مِثلاه.
امام باقر(علیه السلام) : سریعترین دعا برای اجابت دعابرای برادر دینی است که هم دعا در غیاب اوباشد و هم اول برای او دعا کند. در اینصورت فرشته ای که بر او گمارده شده ، به این دعاآمین گوید و به دعا کننده گوید برای توباد دوبرابرش.
از مهمترین بخش های نماز شب همان دعای برای غیر و طلب مغفرت برای 40 مۆمن است. که مۆمن با این نوععبادت نه تنها کمتر در چاله ی حسادت و کینه و سوء ظن و... اسیر می شود بلکه مهربانی و کرامت با روح او قرین می شود
2. قال الامام الصادق علیه السّلام:
دعاءُ المومن للمومن یدفع عنه البلا ویُدِرُّ علیه الرزق.
امام صادق(علیه السلام) : دعایمومن در حق مۆمن بلا را از او دور می کند و روزیش را زیاد میگرداند.
از پیامبراکرم (صلوات الله علیه و آله)نقل است که حضرت فرمودند:
«مَنْ قَالَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُۆْمِنِینَ وَالْمُۆْمِنَاتِکَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ مُۆْمِنٍ خَلَقَهُ اللَّهُ مُنْذُ خَلَقَ اللَّهُآدَمَ إِلَى أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ حَسَنَةً وَ مَحَا عَنْهُ سَیِّئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً» اگر کسی برای مومنین ومومنات در خواست ، مغفرت کند، خداوند به عدد هر مۆمنی که از هنگام خلقت آدم تا قیامت خلق میکند،برای او سه چیز در نظر میگیرد؛ برایش حسنه می‌نویسد و از گناهانش می‌کاهد و بر مقامش میافزاید.
انواع دعا
دعا نیز مثل عبادت و تسبیح و تنزیه حقتعالى بر دو قسم است:
تشریعى و تكوینى.
"دعاى تكوینى" یعنى همه موجودات به زبان طبیعت وهستى خویش ـ كه جز فقر ذاتى چیزى نیست ـ از خداى هستى بخش یارى مى جویند; هر موجودى به میزان استعداد و ظرفیت فیض, از خدا طلب مى‌كند كه آیه «یَسْأَلُهُمَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ كُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ »[sup]7[/sup] اشارهبدین حقیقت است.
تمام موجودات به زبان حال, خدا را مىخوانند, به ویژه موجودات زنده در حال اضطرار به زبان خود دعا مى كنند.
«دعاى تشریعى "اختیارى" این دعا مخصوص موجودات مختار و با اراده است كه طبقدرجه معرفت, از قدرت مافوق مطالباتى دارند ولى غالبا بر اثر فاصله گرفتن از تعلیمات پیامبران, بشر به غیر خدا پناه مى برد اما هنگامى كه بفهمد ملك و قدرت و عزت و ذلت دست خداست به قدرت فناناپذیر روى مى‌آورد این نوع دعا در تكامل انسان آزاد و مختار تاثیر بسزایىدارد. علامه طباطبایى در تفسیر المیزان مى نویسد: "دعا در مورد آفریدگار جهان گاهى تكوینى استیعنى ایجاد موجودى براى شیى دیگر, گویى خداوند متعال آن را بطرف آن شیى فرا مى خواند.
موانع اجابت دعا
1. گناه
امام باقر(علیه السلام) در این بارهفرمود: بنده حاجتى از خدا طلب مى‌کند و مقرر مى‌شود آن حاجت در زمانى برآورده شود پس در این فاصله، او گناهى مرتکب مى‌شود و در نتیجه، خداوند مى‌فرماید: حاجت این بنده برآورده نشود و از آن محروم شود چون او خشم و غضب مرا برانگیخت و همین باعث محروم شدن اوست.
2. لقمه حرام
استفاده از درآمد حلال و پاکیزه از دیگرشرایط اجابت دعا است که امروزه بیش از هرزمان دیگر لازم است به آن توجه شود. لقمه‌ى حرام تا 40 روز مانع استجابت دعا مى‌شود.
امام صادق (علیه السلام): «خداوند بددارد که بنده‌ها بر یکدیگر در انجام حاجت اصرار ورزند و اصرار را نسبت به خودش دوست دارد؛ خداوند عزوجل دوست می‌دارد که از او درخواست و آنچه نزد اوست خواهش شود»
3. قساوت قلب
همچنین گناهان زیاد که منجر به قساوت وسنگدلى مىشدند از عوامل دیگر عدم استجابت دعامىباشد. امام صادق (علیه السلام) مى‌فرماید: خداوند دعایى که از قلب قسى برخاسته باشد اجابت نمىکند.
4. شتاب و عجله
امام صادق (علیه السلام) فرمود: همیشه مۆمن در خیر وآسایش است تا هنگامى که عجله نکند. در غیر این صورت ناامید مى‌شود و دعا را ترک مى‌کند. به درستى که بنده هنگامى که دعا مى‌کند خداوند متعال در صدد برآورده ساختنحاجت اوست تا زمانى که او عجله نکند.
آداب دعا کردن
1.بسم الله گفتن
پیامبر خدا (صلی الله علیه و اله)فرمودند: « دعایی که با بسم الله الرحمن الرحیم آغاز گردد رد نمی‌شود.» (میزان الحکمةح 5620)
2.تمجید خداوند
«امام صادق (علیه السلام): در کتاب امیر المۆمنین (علیهالسلام) آمده است که پیش از درخواست چیزی از خدا باید او را ستود. پس هرگاه خدای عز و جل را خواندی (ابتدا) او را تمجید کن. (راوی می گوید
عرض کردم: چگونه تمجیدش کنم؟ حضرت فرمود: می‌گویی: یا من هو اقرب من حبل الورید یا من یحول بین المرء و قلبه یا من هو بالمنظر الاعلی یا من لیس کمثله شیء؛ ای کسی که از رگ گردن به من نزدیکتر است ای کسی که میان انسان و دلش حائل می شود ای کسی که در بالاترین چشم انداز است ای کسی که مانند ندارد». (همان/ ح5622)3. صلوات فرستادن بر پیامبر و خاندانش(صلوات الله علیهم اجمعین)
امام علی (علیه السلام): «هر گاه ازخدای سبحان درخواستی داری ابتدا بر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله) درود فرست سپس حاجت خود را بخواه؛ زیرا خدا بزرگوارتر از آنست که از دوحاجت درخواست شده یکی را برآورد و دیگری را باز دارد». (نهج البلاغهحکمت 361)
4. نام بردن حاجت در دعا
امام صادق (علیه السلام): «راستی خدایتبارک و تعالی می داند که بنده هر گاه به درگاهش دعاکند چه میخواهد ولی او دوست دارد که حوائج به درگاه او شرح داده شود؛ پس چون به درگاه او دعا کردی حاجتت را نام ببر».(اصول کافی ج6 ص 43)
5.اصرار در دعا
امام صادق (علیه السلام): «خداوند بددارد که بنده‌ها بر یکدیگر در انجام حاجت اصرار ورزند و اصرار را نسبت به خودش دوست دارد؛ خداوند عزوجل دوست می‌دارد که از او درخواست و آنچه نزد اوست خواهش شود». (همان ص 41)
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله)مى‌فرماید: خدا رحمت کند بندهاى را که از خداوند متعال حاجتى را درخواست کند و بر آن اصرار بورزد؛ چه حاجتش برآورده شود و چه برآورده نگردد. (میزانالحکمه،ج2،ص880) به اجابت نرسیدن دعا هرگز نباید باعثناامیدى از رحمت پروردگار شود زیرا گاهى ممکن است دعاىشخص تا 20 سال به تإخیر بیافتد. (کافی،ج2،ص355) در برخى از موارد خداوند دعاى بنده را مستجاب نمى کند چون دوست دارد صداىبنده خود را بشنود و همواره او را بر در خانه‌اش ببیند. (کافی،ج2، ص479)
لازم به ذکر است کهبهتر است در عین اصرار بر دعا صلاح کارخود را به خداوند واگذار کرد؛ یعنی از طرفی در دعااصرار کنیم چون خود خدا دستور داده است و از طرف دیگر برآورده شدن یا نشدن آن را به خداوند واگذار کنیم چون او صلاح بندگان را از هر کسی بهتر می‌داند و ما به صلاح کار خود گاه نیستیم.
6.اعتراف به گناه
امام صادق (علیه السلام): «(در دعا) ابتدا باید خدا را ستود سپس به گناهاعتراف نمود و آن گاه حاجت را خواست». (میزان الحکمة ح 5630)
7. یقین و اعتماد به استجابت دعا
امام صادق (علیه السلام): «دعاپایگاه اجابت است چنانچه ابر پایگاه باران است». (اصول کافی، ج6 ص29)
8. خواندن خداوند با دلی پاک
امام صادق (علیه السلام): «راستی خدایعز و جل اجابت نکند دعا را از روی دل سختو قساوت».
9.اخلاص در دعا
امام علی (علیه السلام): «اخلص فیالمسالة لربک فان بیده العطاء و الحرمان و اکثر الاستخارة؛ در دعا با اخلاص پروردگارت را بخوان که بخشیدن ومحروم کردن به دست اوست و فراوان از خدا درخواست خیر و نیکی داشته باش». (نامه‌ی31 نهج البلاغه بند 17 و 18)
10. دعا کردن در زمان‌هایی که امید اجابت است.
از مجموع روایات بر می‌آید که اوقات ذیل زمان اجابت دعا است:
- هنگام نزول باران
- هنگام ظهر
- بعد از ادای فریضه
- قنوت نماز وتر
- وقت سحر
- پس از مغرب
- زمان قرائت قرآن
- هنگام اذان
- زمان شکستن دل
- دعای بیمار در حق عیادت کننده
11. دعا در هنگام آسایش و راحتی
امام صادق (علیه السلام): «دعا درحال آسایش و عافیت نیازمندیهای حال بلا را برمی‌آورد (یعنی مانع نزول بلا میشود). حضرت در حدیثی دیگر فرمود: هر که را خوش ید که در حال سختی دعایش به اجابت رسد در حال راحتی بسیار دعا کند». (اصول کافی ج6 ص 33)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله)فرموده است: «خداوند عزوجل مى‌فرماید: اى بندگان من! گرامىترین خلق و پرفضیلتترین نان نزد من، محمد و برادرش على و امامان بعد از وى هستند. اینان «وسیله»ها به سوى من مىباشند. هر کس حاجتى دارد و نفعى را طالب است و یا دچار حادثهاى سخت و زیانبار گشته و برطرف شدن ن را مىخواهد، مرا به محمد و آل طاهرینش بخواند تا به نیکوترین وجه حاجت او را برورم»
12.دعا همراه با تضرع
امام حسین (علیه السلام): «رسول خدا(صلی الله علیه و اله) در هنگام ابتهال و دعامانند بینوایی که غذا می‌طلبد دستانش را بالا میبرد». (میزان الحکمة ح 5633)
13.رعایت ادب در دعا
بعنوان مثال: دعا با صدای بلند و طلبکارانه نباشد؛ درهنگام دعا رو به قبله و با وضو و بهتر استاز زبان معصومین باشد؛ چرا که آنها ادب در گفتار نحوه‌ی در خواست و نیازها را به بهترین شکل بیان نموده‌اند.
برخی دیگراز عوامل اجابت دعا عبارتند از:
1. معرفت به خدا؛ رسول گرامى اسلام (صلی الله علیه واله) در مورد نقش شناخت پروردگار در اجابت دعامى‌فرماید: اگر خداوند را به شایستگى معرفتش مى‌شناختید با دعایتان مى‌توانستید کوه را از جاى بکنید.(المیزان،ج2،ص43)
2. حضور قلب؛ رسولاکرم (صلی الله علیه و اله) مى‌فرماید، بدانید که خداوند دعائى که از قلب غافل برخاسته باشد قبول نمىکند. (میزانالحکمه، حدیث5606)
3. پیوستگی یاد خدا؛ اگر انسان تنها در گرفتاری‌هاپروردگار را بخواند دعا و نیایش از اجابتدورتر است چون فرشتگان مى‌گویند: این صداى ناشنایى است.
4. توسل به اولیای الهی؛ برترین کسانی که از وجاهت وبرومندی کامل نزد خداوند برخوردارند، معصومین (علیهم السلام) هستند.
[size=x-large][font=B Mitra]پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله)فرموده است: «خداوند عزوجل مى‌فرماید: اى بندگان من! گرامىترین خلق و پرفضیلتترین نان نزد من، محمد و برادرش على و امامان بعد از وى هستند. اینان «