اداب گفتگو و محاوره - نسخه‌ی قابل چاپ

چون به مجلس بزرگى حاضر شود به دو زانوى ادب نشیند و از زانو به زانو نگردد چه آن دلالت بر عدم ثبات و قلت مبالات مى‏کند، و اگر بزرگى با او سخن گوید به غیر او ملتف نشود، و اگر بزرگى او را به فضلیتى تحسین کند و بر فقدان بر خود تأسف نماید به آن نازش و افتخار نکند بلکه به وجهى عذر آن خواهد که بر خاطرش فوت آن آسان شود، و در محاورات به ألفاظى که سامع بر آنها تطیر نماید احتراز کند، و از نقل چیزى که صدق او معلوم نباشد در نزد بزرگان و همچنین از اراجیف احتراز نماید، و از کذب و لاف و گزاف خصوص نزد بزرگان و از راستى که دروغ نماید و از کثرت مزاح و هزل دورى کند، و از خبث و معایب کسان احتراز نماید، و پیوسته نیکوگو باشد تا پیش همه کس محبوب باشد، و اگر کسى حکایتى یا سخنى بگوید بگذارد تا او حدیث را تمام کند و اگر او مطلع باشد و وقوف آن از آن سخن بیشتر باشد آنها را ظهار نکند، تا گوینده منفعل نشود و با جهّال و سفله مجادله و مناظره نکند، و تا سامع راغب در استماع حدیث و سخن نبیند شروع در سخن نکند، و از کثرت مکالمه مجانبت لازم شمرد، و آنچه از غیر او پرسند او جواب نگوید، و اگر کسى به جواب مشغول شود و او بهتر قادر باشد صبر کند تا سخن او تمام شود پس خود بر وجهى که جواب اول مطعون نشود تقریر کند، و اگر سخن از او پوشیده دارند استراق سمع نکند، و در مجالس اکابر با کسى سر نگوید، و در نوشته کسان نظر نکند مگر به اذن ایشان، و به اطراف خانه و سقف و دیوار مکرر نظر نیندازد، و از چیزى که شأن او نیست سئوال نکند، و اگر دو نفر با هم سخنى گویند بى‏جهت از آن استفسار نکند، و در نزد بزرگان در دعا و تملّق مبالغه و افراط نکند که آن علامت ضعف نفس است، و آنچه خواهد بگوید اول در خاطر مقرر گرداند و به اطراف آن برخورد و در اثناء سخن به دست و چشم و ابرو اشارت نکند، و حرکات و افعال و اقوال کسى را محاکات یعنى تقلید نکند، و تا تواند سخن چنان گوید که از میزان شرع و عقل خارج نیفتد، و اندیشه نکند که اگر من به خلاف خواهش مستمع سخن گویم او را خوش نیاید چه مستمع اگر دانا و خردمند بود از سخن پسندیده نرنجد، و در حضرت سلاطین و حکام بسیار دعواى فضل و دانش نکند، و در الزام ایشان نکوشد و از کثرت مجالست و محاورت با ایشان گستاخ نگردد، و بر معاشرت مبادرت ننماید چه مؤاخذه ایشان سخت و تمهید معذرت دشوار باشد، و تا ممکن باشد سخنى که بر خاطر بعضى از مستمعان گران باشد نگوید.