+- مشاوره خانواده آنلاین رایگان عطاملک (https://atamalek.ir)
+-- انجمن: فجازی (https://atamalek.ir/forum-41.html)
+--- انجمن: جهاد علمی (https://atamalek.ir/forum-45.html)
+---- انجمن: فنی و مهندسی (https://atamalek.ir/forum-48.html)
+---- موضوع: راهکارهای بازسازی معادن جهت حفاظت از محیط زیست (/thread-5424.html)
راهکارهای بازسازی معادن جهت حفاظت از محیط زیست - greenmine - ۱۳۹۳-۱۱-۱۴
توسعه پایدار زمانی امکان پذیر است که بین اهداف زیست محیطی، اجتماعی و فرهنگی تعادل برقرار باشد. این موضوع زمانی محقق می شود که سیاست های زیست محیطی و سیاست های اجتماعی جوامع مدنی با سیاست های بخش معدن در اکتشافات و استخراج معادن در یک راستا قرار گیرد.
از راهکارهای بازسازی معادن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- تثبیت فیزیکی
تثبیت فیزیکی عبارت است از پوشاندن سطح باطله ها به وسیله موادی که از فرسایش آنها توسط آب یا باد جلوگیری کند یا آن را به حداقل برساند. یکی از روش های تثبیت فیزیکی، پوشاندن باطله ها با لایه ای از آب است. این کار در مناطق کم آب و نیز روی سدهای باطله شیبدار مقرون به صرفه نیست. روش دیگر استفاده از آنها دو مزیت مهم دارد: اول این همه هزینه تثبیت به حداقل می رسد و دوم آن که زیرسازی مناسبی برای گیاه کاری بعدی به وجود می آید. (اورعی، 1383)
از باطله های بوجود آمده معادن می توان در پروژه های دیگر مثلاً برای تهیه آسفالت در راه سازی، مصرف در پروژه های عمرانی به عنوان پرکننده، مصرف به عنوان مصالح دانه بندی، پر کردن گودال های معادن روباز و زیرزمینی و بازگرداندن زمین به حالت طبیعی و ایجاد پوشش گیاهی استفاده کرد.
2- تثبیت شیمیایی
تثبیت شیمیایی شامل استفاده از مواد شیمیایی است که با سطح فوقانی لایه باطله واکنش شیمیایی ایجاد کرده و در نتیجه این واکنش پوسته ای نسبتاً سخت روی سطح حوضچه به وجود می آید که از پراکنده شدن ذرات توسط باد یا آب جلوگیری می کند. بزرگ ترین برتری روش های تثبیت شیمیایی، سرعت زیاد آن در تشکیل لایه ای سخت روی مواد باطله است. به همین منظور از این روش ها در جاهایی که آب و هوا بسیار سرد و گرم بوده و کار کردن در آنها دشوار است، استفاده می شود. این روش برای باطله های حاوی مواد سمی نیز مناسب است. (اورعی، 1383) روش های تثبیت فیزیکی و شیمیایی عمر مفید معینی دارند و با گذشت زمان معمولاً از میزان تاثیر آنها کاسته می شود. بنابراین در بسیاری موارد نمی توان از آنها به عنوان روش های بلند مدت و قابل اعتماد استفاده کرد.
3- تثبیت توسط کاشت گیاه
بهترین و موثرترین روش بازسازی، گیاه کاری روی باطله های معدنی است. این باطله ها باید فاقد مواد سمی باشند و ریشه گیاهان بتوانند به راحتی در آنها نفوذ کنند. به علاوه باید دارای مواد غذایی مناسب برای رشد گیاه بوده و نیاز به استفاده از کودهای شیمیایی و ... نباشد. (اورعی، 1383) به منظور کسب موفقیت بیشتر باید هزینه های گیاه کاری و درآمدهای حاصل از آن را به طور دقیق محاسبه کرد. با توجه به شرایط موجود در قسمت هایی که خاک ریزی شده یا امکان خاک ریزی وجود ندارد و عمق خاک بسیار کم است، سطح پوشیده شده از خاک با مخلوط بذر مرتعی بذرکاری می شود.
در قسمت هایی که خاک ریزی شده و امکان حمل خاک و اضافه کردن آن به گوده های نهال وجود داشته باشد، نهال کشت می شود. تعیین گونه آن بر اساس سیاست های طرح و شرایط آب و هوایی منطقه انجام می گیرد. در انتخاب هر یک از موارد یاد شده علاوه بر شرایط فنی و اقتصادی عواملی چون شرایط جوی، شیمیایی و فیزیکی منطقه می تواند محدودیت ایجاد کند. تثبیت به وسیله کاشت یکی از بهترین راهکارهای موثر و کم هزینه در بازسازی معادن است از جمله راهکارهایی که برای زمین های استخراج شده در نظر گرفته شده عبارت است از: 1) برگرداندن زمین به حالت اولیه با کست گیاهان بومی، 2) آماده سازی زمین برای فعالیت های کشاورزی 3) جنگلکاری و 4)زیباسازی و ایجاد جاذبه های توریستی
1- زیباسازی و ایجاد جاذبه های توریستی
در معادن می توان با دپوی اصولی باطله ها و مسطح سازی پسماندهای معدنی به شکل مناسب و انتخاب گونه گیاهی سازگار با محیط مذکور به درخت کاری یا کشت گونه های مختلف گیاهی پرداخت و حتی در صورت وجود آب در منطقه، با ایجاد دریاچه مصنوعی فضاهای زیبایی ایجاد کرد که باعث جذب گردشگر می شود. روش بازسازی معادن روباز عمیق، بسیار محدود است. در شرایط فعلی پر کردن گودال یا پیت توسط آب در این معادن به منظور ایجاد مخزن آب، پرورش ماهی یا ایجاد جاذبه های توریستی با فراهم کردن شرایط قایق رانی انجام می گیرد. در این حالت لازم است با انفجار یا با استفاده از بولدزر مقداری از لبه های پیت را برداشته و شیب آن را کاهش داد. در مواردی که عمق گودال کم باشد با ریختن باطله ها در آن و سپس ایجاد پوشش خاک مناسب روی آن از این مناطق برای گیاه کاری استفاده کرد.
2- آماده سازی زمین برای فعالیت های کشاورزی
در صورتی که شرایط آب و هوایی مساعد باشد می توان از پلکان های ایجاد شده بر اثر برداشت ذخایر معدنی برای کاشت انواع محصولات کشاورزی استفاده کرد. در مناطق با دما و رطوبت پایین امکان کاشت گیاهان فصلی یا انواع محصولات کشاورزی وجود دارد. در چین پلکان ایجاد شده در معدن برای بهره برداری، پس از ایجاد پوششی از خاک حاصلخیز، مورد استفاده کشاورزی قرار گرفته است. این تراس های کشاورزی در شکل نشان داده شده است.
3- جنگلکاری
بازسازی معادن به طریق گیاه کاری عملی و امکان پذیر است اما از نظر قدرت برگشت دادن سرمایه ریسک پذیری بالایی دارد و سال ها طول می کشد تا سود دهی مالی آن شروع شود، به همین دلیل همواره توجیه پذیری این گونه طرح ها برای کشورهای و کمتر توسعه یافته زیر سوال بوده است.
اما در برخی از کشورها طرح هایی با عنوان بازسازی مراتع و جنگل ها و همچنین طرح های بیابان زدایی اجرا شده که امکان کشت و بازسازی گونه های مختلف گیاهای را در مناطق مختلف کشور با شرایط متنوع آب و هوایی فراهم کرده است. (شکوفه، 1379)
با توجه به زیاد بودن درختان جنگلی به ویژه درخت بلوط در ترکیه و با توجه به این که ترکیه یک کشور تولید کننده الوار بوده و ایجاد جنگل می تواند موجب اشتغالزایی و درآمدزایی برای نسل های آینده شود، کاشت درخت و ایجاد جنگل در دستور کار قرار گرفته است. در این خصوص وسعت زیادی از زمین های اطراف شهر گملیک که با انجام فعالیت های معدنی نیاز به بازسازی دارد داشته اند، با مسطح سازی و ایجاد شیب قابل قبول و پوشش مناسب خاک مجدداً با گونه های درختی بومی و سازگار با این محیط احیاء شده اند. مراقبت از این نهال های کشت شده با توجه به انتخاب گیاهان بومی و سازگار با آب و هوای منطقه چندان مشکل نیست. احیای سایت های معدنی در ترکیه از طریق کاشت گیاهان بومی و گونه های درختی، دارای جدول زمان بندی است و جرایمی برای تاخیر در اتمام پروژه در نظر گرفته شده است.
4- برگرداندن زمین به حالت اولیه با کشت گیاهان بومی
احیاء و بازسازی زمین ها با کشت و گیاهان بومی خاص هر منطقه موجب ایجاد هماهنگی بین زمین های بازسازی شده و محیط اطراف آن می شود. لذا بسیاری از شرکت ها تمایل به کشت گیاهان بومی دارند. بعضی دیگر از شرکت های معدنی، گیاه کاری مجدد را فرصتی تلقی می کنند برای کاشت گونه های جدید که صرف نظر از ایجاد هماهنگی در تثبیت خاک موثر بوده و با شرایط اقلیمی منطقه نیز سازگار باشد.
امروزه با توجه به شرایط اقتصادی و فنی بیشتر مبادرت به کشت گونه های جدید شده است. (bangian & osanloo, 2008)
در این حالت از میان انبوه گیاهان طبیعی گونه هایی را انتخاب می کنند که علاوه بر سازگاری با شرایط جوی بتوانند روی باطله های معدن که اغلب از نظر مواد مغذی کیفیت خوبی ندارند، رشد کنند. تهیه بذر و نهال از گونه های طبیعی منطقه در مقیاس وسیع به منظور گیاه کاری مجدد روی زمین های استخراج شده کار دشواری است و یه دلایل کمی و کیفی به تهیه بذر و نهال از مناطق دیگر نیاز می شود.
بهترین و موثرترین روش بازسازی، گیاه کاری روی باطله های معدنی است. این باطله ها باید فاقد مواد سمی بوده و ریشه گیاهان بتوانند به راحتی در آنها نفوذ کنند. به علاوه باید دارای مواد غذایی مناسب برای رشد گیاه بوده و نیاز به استفاده از کودهای شیمیایی و ... نباشد. برای کسب موفقیت بیشتر باید هزینه های گیاه کاری و درآمدهای حاصل از آن را بطور دقیق محاسبه کرد. با توجه به شرایط موجود در قسمتهایی که خاک ریزی شده یا امکان خاک ریزی وجود ندارد و عمق خاک بسیار کم است، سطح پوشیده شده از خاک با مخلوط بذر مرتعی بذرکاری می شود. در قسمت هایی که خاک ریزی شده و امکان حمل خاک و اضافه کردن آن به گوده های نهال وجود داشته باشد، نهال کشت می شود. تعیین گونه آن براساس سیاست های طرح و شرایط آب و هوایی منطقه انجام میگیرد. (alavi et al, 2011)
در مطالعات توجیه طرح احیاء باید توجه داشت که پایداری عملیات استخراج معدن زمانی امکان پذیر است که بین اهداف زیست محیطی، اجتماعی و فرهنگی تعادل برقرار باشد. طرح احیای زمین ها باید به صورت هدف دار انجام گیرد تا به عملیات سودآور اقتصادی تبدیل شود. در این زمینه می توان برای رعایت اصول علمی از نیروهای متخصص و تحصیلکرده استفاده کرد که این مساله علاوه بر ایجاد فرصت های شغلی می تواند باعث پایداری طرح شود.
اهمین بهره برداری از معادن زمانی پر رنگ تر می شود که مدت زمان تشکیل این ذخایر با مدت زمان لازم برای ایجاد یک فضای سبز، توسط کاشت درخت یا گیاهان بومی هر منطقه مقایسه شود. به طور مثال زمان تشکیل سنگ تزیینی مرمریت، که از آهک های کرتاسه استخراج می شود، به حداقل 100 میلیون سال قبل برمی گردد، در صورتی که حداکثر زمان لازم برای احیای محیط تخریب شده توسط معدن و ایجاد فضای سبز به ندرت بیش 15-10 سال است.
بنابراین لازم است با برنامه ریزی مناسب و استفاده از روش های استخراج و فرآوری صحیح، از این منابع خدادادی به صورت بهینه بهره برد. هنگاهی که می توان با صرف هزینه و زمانی که در مقایسه با سود حاصل از استخراج مواد معدنی ناچیز است، محیط را احیاء کرد تعطیلی معادن معقولانه نیست.
همان طور که به صرف بهره برداری معدنی نباید منابع طبیعی را تخریب کرد، به منظور حفظ محیط نیز نباید کشور و مردم را از این نعمت های خدادادی محروم کرد و با توجه به مدت زمان کوتاهی که می توان با درختکاری و ایجاد فضای سبز به بازسازی محیط زیست پرداخت، لازم است با تامل بیشتری به این مساله توجه شود. وضع قوانین در راستای احیاء سایت پس از برداشت و نظارت دقیق بر مراحل برداشت تا بازسازی کامل و همچنین نگهدار از آنها می تواند در رفع مشکلات پیش آمده بسیار کارآمد باشد.
در کشورهای دارای اقتصاد آزاد بدون آنکه سرمایه گذار اطمینان حاصل کند سرمایه اش با سود مناسب سریعاً برگشت داده خواهد شد، به ندرت در زمینه ای سرمایه گذاری صورت می گیرد. لذا در بازسازی زمین های استخراج شده ضمن پایین نگه داشتن هزینه های بازسازی باید برای صاحبان معدن توجیه اقتصادی عملیات بازسازی نیز مشهود باشد. استفاده مجدد از زمین های استخراج شده به گونه ای که بتواند همچنان پس از پایان عمر مفید معدن درآمدزا و باعث ایجاد اشتغال شود، از عواملی است که در توجیه اقتصادی عملیات بازاسازی بسیار موثرند.
طبق مطالعات صورت گرفته هزینه های بازسازی حدود 8 درصد از کل هزینه استخراج یک تن ماده معدنی را به خود اختصاص می دهد. این هزینه ها را می توان با درآمدی که از بازسازی زمین های استخراج شده کسب می شود، جبران کرد. در توجیه عملیات بازسازی نباید تنها به عامل اقتصادی توجه کرد بلکه به زیباسازی محیط، حفظ شرایط اجتماعی مطلوب و ایجاد اشتغال نیز باید توجه کرد.
نتیجه گیری
با توجه به نتایج به دست آمده از تحقیق حاضر، در کشورهای توسعه یافته احیای معادن و ایجاد مناظر زیبای طبیعی از شیوه های مدرن استخراج بوده و بازسازی بخشی از چرخه حیات معدن است، که پس از پایان کار، زمین را به مسیر اصلیو اولیه بازمی گرداند. این موضوع بخش مهمی از مراحل صدور مجوز برداشت معدن در کشورهای توسعه یافته است. چنانچه در این کشورها حتی طرح های تشویقی برای اجرای پروژه احیاء در زمان مشخص وضع شده و سالانه جوایزی به شرکت هایی که ایده های مناسب را در مدت زمان مشخصی اجرا کرده اند، اهدا می شود. طبق این برنامه، زمین تعیین شده و طرح احیای آن به مناقصه گذاشته می شود.
توسعه پایدار زمانی امکان پذیر است که بین اهداف زیست محیطی، اجتماعی و فرهنگی تعادل برقرار باشد. این موضوع زمانی محقق می شود که سیاست های زیست محیطی و سیاست های اجتماعی جوامع مدنی با سیاست های بخش معدن در اکتشافات و استخراج معادن در یک راستا قرار گیرد. توجه به محیط زیست یک اصل اساسی و مهم برای پیشرفت و توسعه پایدار است اما این مساله به معنی توفق معدنکاری و استخراج مواد معدنی نیست. بهره برداری از ذخایر معدنی کشور باید با توجه به حفظ منابع طبیعی و حفظ محیط زیست و رعایت قوانین آن صورت گیرد. به این منظور برای جلوگیری از به هم خوردن اکوسیستم یا شکل طبیعی یک منطقه می توان از روش های مختلفی برای بازسازی معادن استفاده کرد.
لینک منبع: بازسازی معادن