۱۳۹۹-۱۲-۳۰، ۰۹:۱۶ صبح
برای نوروز و اعمال آن، پیشینه‌ای در منابع روایی نخستین نیافتم. گرچه علامه مجلسی(ره) اشاره‌ای به وجود برخی اعمال در کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی(ره) دارد (بحار، 56/101)؛ ولی این روایت در آن نیست و اساساً، مصباح المتهجد، چیزی دربارۀ نوروز ندارد.
بحث جدی در این باره از زمان علامه مجلسی(ره) رخ نموده است. او نزدیک به پنجاه صفحه دربارۀ نوروز، روایت نقل کرده و سخن گفته است (بنگرید به بحار الأنوار، چاپ بیروت، 56/91-124)؛ ولی در کتاب زاد المعاد که در آن بنا دارد روایاتی را بیاورد که از نظر خود او صحیح و معتبر است، به سه نقل، بسنده می‌کند(ص 326-328):
نقل نخست، روایت مُعَلَّی‌‌بن‌خُنَیس است. در این روایت، که علامه مجلسی، سند آن را معتبر می‌داند امام صادق(ع)، پس از سخن دربارۀ نوروز، اعمالی برای آن می‌شمارد: غسل، پوشیدن پاکیزه‌ترین لباس، خوشبوکردن خود، روزه، چهاررکعت نماز با دستوری ویژه و دعایی در پس آن.
می‌گویم: شباهت در متن و راوی آخر (معلی‌بن‌خنیس) و امامی که روایت از او نقل شده است نشان از یگانگی میان این روایت و روایت بحار (56/91) دارد. با این فرق که علامه، در بحار، سند را آورده است و در اینجا (زادالمعاد)؛ نه. بررسی سند این روایت، در بحار، نشان می‌دهد که سند، از اعتبار کافی برخوردار نیست و چون متن، روایت مؤیدی در متون کهن ندارد، نمی‌توان به آن اطمینان کرد و آن را مبنای عمل قرار داد.
نقل دوم، دعایی است که سفارش شده آن را به هنگام تحویل سال، بسیار (برخی گفته‌اند: 360 بار) بخوانید. متن این دعا را دو گونه روایت کرده‌اند:
1. یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَى أَحْسَنِ الْحَالِ.
2. یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ یَا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَى أَحْسَنِ الْحَالِ.
گفتنی است: علامه مجلسی این نقل را بی‌سند و به تصریح خود، از کتابهای غیرمشهور می‌آورد.
نقل سوم، دعایی است که سفارش شده به شمارۀ روزهای سال خوانده شود:
اللَّهُمَّ هَذِهِ سَنَةٌ جَدِیدَةٌ وَ أَنْتَ مَلِکٌ قَدِیمٌ أَسْأَلُکَ خَیْرَهَا وَ خَیْرَ مَا فِیهَا وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّهَا وَ شَرِّ مَا فِیهَا وَ أَسْتَکْفِیکَ مَؤُنَتَهَا وَ شُغْلَهَا یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ.
می‌گویم: سند و مدرک معتبری که با آن بتوان نقل دوم و سوم را به پیشوای معصوم، نسبت داد در دست نیست. بر این پایه، خواندن این دعاها که متنشان درست است، به شرطی که آنها را به پیشوای معصوم نسبت ندهیم، جایز و بدون اشکال خواهد بود.
بحث جدی در این باره از زمان علامه مجلسی(ره) رخ نموده است. او نزدیک به پنجاه صفحه دربارۀ نوروز، روایت نقل کرده و سخن گفته است (بنگرید به بحار الأنوار، چاپ بیروت، 56/91-124)؛ ولی در کتاب زاد المعاد که در آن بنا دارد روایاتی را بیاورد که از نظر خود او صحیح و معتبر است، به سه نقل، بسنده می‌کند(ص 326-328):
نقل نخست، روایت مُعَلَّی‌‌بن‌خُنَیس است. در این روایت، که علامه مجلسی، سند آن را معتبر می‌داند امام صادق(ع)، پس از سخن دربارۀ نوروز، اعمالی برای آن می‌شمارد: غسل، پوشیدن پاکیزه‌ترین لباس، خوشبوکردن خود، روزه، چهاررکعت نماز با دستوری ویژه و دعایی در پس آن.
می‌گویم: شباهت در متن و راوی آخر (معلی‌بن‌خنیس) و امامی که روایت از او نقل شده است نشان از یگانگی میان این روایت و روایت بحار (56/91) دارد. با این فرق که علامه، در بحار، سند را آورده است و در اینجا (زادالمعاد)؛ نه. بررسی سند این روایت، در بحار، نشان می‌دهد که سند، از اعتبار کافی برخوردار نیست و چون متن، روایت مؤیدی در متون کهن ندارد، نمی‌توان به آن اطمینان کرد و آن را مبنای عمل قرار داد.
نقل دوم، دعایی است که سفارش شده آن را به هنگام تحویل سال، بسیار (برخی گفته‌اند: 360 بار) بخوانید. متن این دعا را دو گونه روایت کرده‌اند:
1. یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَى أَحْسَنِ الْحَالِ.
2. یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ یَا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَى أَحْسَنِ الْحَالِ.
گفتنی است: علامه مجلسی این نقل را بی‌سند و به تصریح خود، از کتابهای غیرمشهور می‌آورد.
نقل سوم، دعایی است که سفارش شده به شمارۀ روزهای سال خوانده شود:
اللَّهُمَّ هَذِهِ سَنَةٌ جَدِیدَةٌ وَ أَنْتَ مَلِکٌ قَدِیمٌ أَسْأَلُکَ خَیْرَهَا وَ خَیْرَ مَا فِیهَا وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّهَا وَ شَرِّ مَا فِیهَا وَ أَسْتَکْفِیکَ مَؤُنَتَهَا وَ شُغْلَهَا یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ.
می‌گویم: سند و مدرک معتبری که با آن بتوان نقل دوم و سوم را به پیشوای معصوم، نسبت داد در دست نیست. بر این پایه، خواندن این دعاها که متنشان درست است، به شرطی که آنها را به پیشوای معصوم نسبت ندهیم، جایز و بدون اشکال خواهد بود.
ان الله مع الصابرین
