۱۴۰۲-۲-۳۰، ۰۵:۵۲ عصر
قبل از پرداختن به بیماری شقاق مقعدی؛ یک سوال ساده از شما بپرسیم! آیا تا به حال لب شما ترک خورده است؟ اگر به آخرین باری که لبتان دچار ترک شده که معمولاً مربوط به فصول سرما است فکر کنید، احتمالاً متوجه میشوید که ابتدا پوست لب خشک و سپس شروع به ترک برداشتن کرده است. اگر به ترک لبتان بیتوجهی میکردید، خشکی آن به قدری شدت مییافت که باعث وسیع و عمیق شدن ترک و در نهایت خونریزی در آن میشد. این مثال ساده نمونهی بارزی از یک نوع شقاق بود که میتواند بارها برای بدن هر فردی رخ داده باشد.
با ما در این مطلب همراه باشید در باره علائم، علتهای بروز ، انواع آن، نحوه معاینه و اینکه بیماری شقاق چیست مطالعه نماییم.
برگرفته از: ایران کلینیک
شقاق چیست؟
شقاق مقعدی با نام علمی فیشر آنال فقط یک ترک یا پارگی دیوارهی پوشش داخلی بدن یا سطوح خارجی پوست است که نباید با برش اشتباه شود. در شقاق کشش دیواره باعث از هم گسیختگی آن میشود که در صورت عدم درمان شقاق یا فیشر به موقع به زخمهای باز بزرگ تبدیل خواهد شد که میتواند عضلات زیرین را نیز درگیر کند.
حال اگر این ترک یا پارگی در دیوارهی درونی کانال مقعد ـ لوله کوتاه مابین دو دریچهی ابتدایی و انتهایی مقعد که چهار سانتیمتر انتهایی لولهی گوارشی یعنی راستروده را تشکیل میدهدـ رخ دهد، شقاق مقعدی نامیده میشود. فیشر مقعد یک بیماری شایع است که اغلب با دیگر اختلالات ناحیهی مقعد مانند بواسیر اشتباه گرفته میشود.
شقاق یک ترکخوردگی باریک با طول و عمق مشخص است که ممکن است در پوست یا یک دیوارهی یا غشای مخاطی ایجاد شود. شقاق یک بیماری بسیار شایع است که اگر زود اقدام به پیگیری آن شود می تواند به راحتی درمان شود. بسته به ناحیهای که دچار شکاف یا ترک ایجاد شده است انواع شقاق در بدن انسان ایجاد و نامگذاری میشود. شقاق مقعدی و شقاق پا، دو شکاف مشترکی هستند که در بدن رخ میدهند.
علائم شقاق مقعدی
پارگی یا شکافی که در پوشش ناحیهی انتهایی مقعد (مخاط مقعد) ایجاد میشود دارای نشانههای مشابهای با سایر بیماریهای مقعدی دستگاه گوارش از جمله هموروئید است که ممکن است تا حدودی تشخیص را برای پزشک مشکل کند. علائم ممکن است به طور ناگهانی شروع و یا به آرامی در طول زمان خود را نشان دهند. علائم و نشانههای شایع شقاق مقعدی عبارت است از:
درد ناحیهی مقعد: به دلیل درگیری بخش انتهایی کانال مقعد که دارای حسگر و گیرندههای فراوان درد است، طبیعی است که فرد به دلیل آسیب و از هم گسیختگی پوشش داخلی مقعد دچار احساس درد و ناراحتی شود.
درد حین و مدتی پس از دفع مدفوع: به دلیل اصطحکاک ایجاد شده بین مدفوع و ناحیهی ترک خورده و آسیب دیدهی خروجی مقعد هنگام عبور آن به خصوص در صورتی که مدفوع خشک و سفت باشد، فرد دچار یک درد مضاعفی خواهد شد که تا مدتی، از چند دقیقه تا چند ساعت پس از اجابت مزاج نیز از آن رنج خواهد برد.
خونریزی مقعد: ترک ایجاد شده در پوشش مخاطی دیواره مقعد میتوانند آن قدر عمقی شود که خود را به هر یک از مویرگهای این ناحیه برساند و منجر به خونریزی شود. به سبب انتهایی بودن منشأ خونریزی ایجاد شده در راست روده، رنگ آن به صورت قرمز روشن رویت خواهد شد زیرا محل خونریزی به خروجی دستگاه گوارش فاصلهی زیادی نداشته و قبل از اینکه خون شروع به تیرگی و انعقاد کند فرد متوجه آن خواهد شد.
خون بر روی سطح مدفوع: احتمال خونریزی ناحیهی شقاق هنگام عبور مدفوع از روی آن بیشتر است پس طبیعی است که فرد خون را به صورت جداگانه نه مخلوط بر سطح مدفوع خود در سرویس بهداشتی ببیند.
خونآلود شدن دستمال توالت: پس از اجابت مزاج فرد هنوز میتواند اثرات خونریزی شقاق مقعدی خود را بر روی دستمال توالت مصرفی خود ببیند زیرا در صورت تحریک شقاق خونریزی ادامه دارد.
ایجاد یک زایدهی کوچک یا نشانه بر روی پوست نزدیک شقاق مقعدی: شقاق مقعدی که مزمن شده و مدتها از ایجاد آن میگذرد میتواند به صورت یک نشانهی زایدهای بر سطح پوست نزدیک شقاق خود را نشان دهد.
سوزش و خارش در مقعد و اطراف آن: ممکن است از برخورد ترشحات طبیعی مقعد یا مدفوع با شقاق مقعدی فرد دچار احساس سوزش یا خارش درون مقعد خود شود.
ترک قابل مشاهده در اطراف مقعد: در صورت مزمن شدن شقاق مقعدی ناحیهی از همگسیخته تا سطح پوست خروجی مقعد ادامه پیدا میکند به گونهای که فرد میتواند پارگی و ترک را در اطراف مقعد خود نیز رویت کند.
علت شقاق مقعد یا فیشر
بیماری شقاق یا فیشر در اثر ضربه و فشار به پوشش داخلی دیوارهی مقعد هنگام اجابت مزاج یا دیگر علل کشش کانال مقعد ترک یا شکاف ایجاد میشود. البته با وجود اینکه علت دقیق شقاق مقعدی ناشناخته است، اما تصور میشود که عامل شروع بیماری همین ضربهی سخت به دیواره کانال مقعد است. گاهی اوقات ضربه به دلیل حرکت مدفوع خشک و سفت یا خیلی شل میتواند به دیوارهی مخاطی مقعد آسیب بزند. افرادی که عضلات دریچهای ناحیهی مقعد تنگتری دارند بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند. ایجاد شکاف ناشی از بیماری التهابی روده، عفونت مقعد و تومور از نادرترین دلایل فیشر مقعدی هستند.
افراد با رژیمهای غذایی غلط و عدم مصرف کافی فیبر مانند میوه و سبزیجات خود را در معرض ابتلا به بیماری فیشر مقعدی قرار میدهند. از طرفی جراحیهای ناحیهی مقعد بعدی و به هر دلیلی فرد را مستعد تنگی دریچهی مقعدی و در نتیجه در معرض روند آسیب ناشی از ضربهی مدفوع سفت و سخت قرار میدهد که خود مکانیزم ایجاد یک بیماری شقاق مقعدی است.
بیماران مبتلا به اختلالات زمینهای دریچهی مقعد با احتمال بیشتری دچار آسیب شکاف و ترک مقعدی طی ضربه به آن خواهند شد. طی مطالعات انجام شده بیشتر افراد مبتلا به شقاق مقعدی، حداقل به یک بیماری زمینهای دریچهی مقعدی مبتلا هستند. در واقع بیشتر افراد مبتلا به فیشر این اختلال فشار مضاعف را همیشه حتی در حالت استراحت عضله نیز دارند.
احتمال ایجاد فیشر در ناحیهی خط وسط دیوارهی پشتی کانال مقعد به دلیل ضعف و حساسیتی که دارد، بیشتر است.
برای بیشتر افراد این سؤال پیش میآید که چرا با وجود توانایی بدن در بهبود خودبهخودی زخمهای کوچک در بیشتر موارد نمیتواند ترک کوچک موجود در مخاط مقعد را برطرف کند و بیماری ماهها طول میکشد؟ جواب آن بسیار ساده است زیرا عواملی درون محیط مقعد مانع بهبود خودبهخود ترک خواهند شد.
یکی عبور مدفوع که با هر بار اجابت مزاج منجر به سایش و تحریک فیشر خواهد شد و دیگری انقباضی که در عضلات دریچهی مقعد اتفاق میافتد خونرسانی به محل فیشر را کم و درنتیجه احتمال گردش خون در بافتهای آسیبدیده آن و اطرافش را کم و بهبودی را به تأخیر میاندازد. بدین ترتیب علتهای اساسی ایجاد بیماری فیشر شامل:
اسهال طولانی مدت
یبوست مزمن (بیشتر در بزرگسالان)
عادت تمیز کردن مقعد به صورت خشن با دستمالهای زبر
رابطهی جنسی مقعدی
عضلات دریچه مقعدی بیش از حد تنگ
بارداری
سرطان راست روده
بیماریهای التهابی روده و بیماریهای مقاربتی
بیماری کرون
خاراندن مقعد (به صورت یک حرکت پاسخی خارش ناشی از انگل رودهای مانند کرمک)
آسیب مقعد هنگام زایمان سخت
با ما در این مطلب همراه باشید در باره علائم، علتهای بروز ، انواع آن، نحوه معاینه و اینکه بیماری شقاق چیست مطالعه نماییم.
برگرفته از: ایران کلینیک
شقاق چیست؟
شقاق مقعدی با نام علمی فیشر آنال فقط یک ترک یا پارگی دیوارهی پوشش داخلی بدن یا سطوح خارجی پوست است که نباید با برش اشتباه شود. در شقاق کشش دیواره باعث از هم گسیختگی آن میشود که در صورت عدم درمان شقاق یا فیشر به موقع به زخمهای باز بزرگ تبدیل خواهد شد که میتواند عضلات زیرین را نیز درگیر کند.
حال اگر این ترک یا پارگی در دیوارهی درونی کانال مقعد ـ لوله کوتاه مابین دو دریچهی ابتدایی و انتهایی مقعد که چهار سانتیمتر انتهایی لولهی گوارشی یعنی راستروده را تشکیل میدهدـ رخ دهد، شقاق مقعدی نامیده میشود. فیشر مقعد یک بیماری شایع است که اغلب با دیگر اختلالات ناحیهی مقعد مانند بواسیر اشتباه گرفته میشود.
شقاق یک ترکخوردگی باریک با طول و عمق مشخص است که ممکن است در پوست یا یک دیوارهی یا غشای مخاطی ایجاد شود. شقاق یک بیماری بسیار شایع است که اگر زود اقدام به پیگیری آن شود می تواند به راحتی درمان شود. بسته به ناحیهای که دچار شکاف یا ترک ایجاد شده است انواع شقاق در بدن انسان ایجاد و نامگذاری میشود. شقاق مقعدی و شقاق پا، دو شکاف مشترکی هستند که در بدن رخ میدهند.
علائم شقاق مقعدی
پارگی یا شکافی که در پوشش ناحیهی انتهایی مقعد (مخاط مقعد) ایجاد میشود دارای نشانههای مشابهای با سایر بیماریهای مقعدی دستگاه گوارش از جمله هموروئید است که ممکن است تا حدودی تشخیص را برای پزشک مشکل کند. علائم ممکن است به طور ناگهانی شروع و یا به آرامی در طول زمان خود را نشان دهند. علائم و نشانههای شایع شقاق مقعدی عبارت است از:
درد ناحیهی مقعد: به دلیل درگیری بخش انتهایی کانال مقعد که دارای حسگر و گیرندههای فراوان درد است، طبیعی است که فرد به دلیل آسیب و از هم گسیختگی پوشش داخلی مقعد دچار احساس درد و ناراحتی شود.
درد حین و مدتی پس از دفع مدفوع: به دلیل اصطحکاک ایجاد شده بین مدفوع و ناحیهی ترک خورده و آسیب دیدهی خروجی مقعد هنگام عبور آن به خصوص در صورتی که مدفوع خشک و سفت باشد، فرد دچار یک درد مضاعفی خواهد شد که تا مدتی، از چند دقیقه تا چند ساعت پس از اجابت مزاج نیز از آن رنج خواهد برد.
خونریزی مقعد: ترک ایجاد شده در پوشش مخاطی دیواره مقعد میتوانند آن قدر عمقی شود که خود را به هر یک از مویرگهای این ناحیه برساند و منجر به خونریزی شود. به سبب انتهایی بودن منشأ خونریزی ایجاد شده در راست روده، رنگ آن به صورت قرمز روشن رویت خواهد شد زیرا محل خونریزی به خروجی دستگاه گوارش فاصلهی زیادی نداشته و قبل از اینکه خون شروع به تیرگی و انعقاد کند فرد متوجه آن خواهد شد.
خون بر روی سطح مدفوع: احتمال خونریزی ناحیهی شقاق هنگام عبور مدفوع از روی آن بیشتر است پس طبیعی است که فرد خون را به صورت جداگانه نه مخلوط بر سطح مدفوع خود در سرویس بهداشتی ببیند.
خونآلود شدن دستمال توالت: پس از اجابت مزاج فرد هنوز میتواند اثرات خونریزی شقاق مقعدی خود را بر روی دستمال توالت مصرفی خود ببیند زیرا در صورت تحریک شقاق خونریزی ادامه دارد.
ایجاد یک زایدهی کوچک یا نشانه بر روی پوست نزدیک شقاق مقعدی: شقاق مقعدی که مزمن شده و مدتها از ایجاد آن میگذرد میتواند به صورت یک نشانهی زایدهای بر سطح پوست نزدیک شقاق خود را نشان دهد.
سوزش و خارش در مقعد و اطراف آن: ممکن است از برخورد ترشحات طبیعی مقعد یا مدفوع با شقاق مقعدی فرد دچار احساس سوزش یا خارش درون مقعد خود شود.
ترک قابل مشاهده در اطراف مقعد: در صورت مزمن شدن شقاق مقعدی ناحیهی از همگسیخته تا سطح پوست خروجی مقعد ادامه پیدا میکند به گونهای که فرد میتواند پارگی و ترک را در اطراف مقعد خود نیز رویت کند.
علت شقاق مقعد یا فیشر
بیماری شقاق یا فیشر در اثر ضربه و فشار به پوشش داخلی دیوارهی مقعد هنگام اجابت مزاج یا دیگر علل کشش کانال مقعد ترک یا شکاف ایجاد میشود. البته با وجود اینکه علت دقیق شقاق مقعدی ناشناخته است، اما تصور میشود که عامل شروع بیماری همین ضربهی سخت به دیواره کانال مقعد است. گاهی اوقات ضربه به دلیل حرکت مدفوع خشک و سفت یا خیلی شل میتواند به دیوارهی مخاطی مقعد آسیب بزند. افرادی که عضلات دریچهای ناحیهی مقعد تنگتری دارند بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند. ایجاد شکاف ناشی از بیماری التهابی روده، عفونت مقعد و تومور از نادرترین دلایل فیشر مقعدی هستند.
افراد با رژیمهای غذایی غلط و عدم مصرف کافی فیبر مانند میوه و سبزیجات خود را در معرض ابتلا به بیماری فیشر مقعدی قرار میدهند. از طرفی جراحیهای ناحیهی مقعد بعدی و به هر دلیلی فرد را مستعد تنگی دریچهی مقعدی و در نتیجه در معرض روند آسیب ناشی از ضربهی مدفوع سفت و سخت قرار میدهد که خود مکانیزم ایجاد یک بیماری شقاق مقعدی است.
بیماران مبتلا به اختلالات زمینهای دریچهی مقعد با احتمال بیشتری دچار آسیب شکاف و ترک مقعدی طی ضربه به آن خواهند شد. طی مطالعات انجام شده بیشتر افراد مبتلا به شقاق مقعدی، حداقل به یک بیماری زمینهای دریچهی مقعدی مبتلا هستند. در واقع بیشتر افراد مبتلا به فیشر این اختلال فشار مضاعف را همیشه حتی در حالت استراحت عضله نیز دارند.
احتمال ایجاد فیشر در ناحیهی خط وسط دیوارهی پشتی کانال مقعد به دلیل ضعف و حساسیتی که دارد، بیشتر است.
برای بیشتر افراد این سؤال پیش میآید که چرا با وجود توانایی بدن در بهبود خودبهخودی زخمهای کوچک در بیشتر موارد نمیتواند ترک کوچک موجود در مخاط مقعد را برطرف کند و بیماری ماهها طول میکشد؟ جواب آن بسیار ساده است زیرا عواملی درون محیط مقعد مانع بهبود خودبهخود ترک خواهند شد.
یکی عبور مدفوع که با هر بار اجابت مزاج منجر به سایش و تحریک فیشر خواهد شد و دیگری انقباضی که در عضلات دریچهی مقعد اتفاق میافتد خونرسانی به محل فیشر را کم و درنتیجه احتمال گردش خون در بافتهای آسیبدیده آن و اطرافش را کم و بهبودی را به تأخیر میاندازد. بدین ترتیب علتهای اساسی ایجاد بیماری فیشر شامل:
اسهال طولانی مدت
یبوست مزمن (بیشتر در بزرگسالان)
عادت تمیز کردن مقعد به صورت خشن با دستمالهای زبر
رابطهی جنسی مقعدی
عضلات دریچه مقعدی بیش از حد تنگ
بارداری
سرطان راست روده
بیماریهای التهابی روده و بیماریهای مقاربتی
بیماری کرون
خاراندن مقعد (به صورت یک حرکت پاسخی خارش ناشی از انگل رودهای مانند کرمک)
آسیب مقعد هنگام زایمان سخت