قرآن از همسر خوب و نیکو به خیر تعبیر کرده است.خیر به معنای چیزی است که گرایش و رغبت همگانی بدان وجود دارد، به این معنا که همسر خوب کسی است که از نظر همگان مورد تایید و توجه است و هر کسی آرزو دارد دارای چنین همسری باشدزیرا ملاک های انسانی را چنان فراهم آورده که هر کسی به طور طبیعی آن را می ستاید و می پسندد.از نظر زیبایی، انسانی طبیعی و در حد اعتدال کامل است و نقص وعیبی در ظاهر وی نیست.از نظر بینشی و نگرشی و اخلاق فردی و رفتار اجتماعی نیز در مسیر تکاملی انسان قرار دارد و اصول و مبانی فطری را در خود بروز و ظهور داده است.
نمونه های عینی آن را قرآن در آسیه (سلام الله علیها ) و مریم دختر عمران(سلام الله علیها ) در میان زنان و حضرت ابراهیم(علیه السلام ) و دیگر پیامبران(علیهم السلام ) در میان مردان مطرح می کند.در این میان پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) ) الگوی برتر در میان مردان است و در حوزه همسری بهترین و کامل ترین ایشان به شمار می آید.در آیات و سوره های چندی به الگوی دیگری به عنوان خانواده برتر و نمونه اشاره شده است که از هر نظر در کمال بینشی و نگرشی و رفتاری هستند
این خانواده که در سوره هل اتی (الانسان) به عنوان خانواده کامل و راستین ومحبوب خدا مطرح شده است،همان خانواده علوی است که ترکیبی از انسان های معصوم و کامل است که در آیه تطهیر به کمال و محبوبیت ایشان اشاره شده است.خانواده علوی از هر لحاظ الگوی کامل در حوزه انتخاب همسر و زندگی و پدر ومادری و فرزندی است.فرزندان همه به گونه ای تربیت شده اند که بهتر از ایشان نمی توان یافت.از این رو افزون بر آن چه در این نوشتار بدان پرداخته می شود شایسته بلکه بایسته است تا با گردآوری و مطالعه زندگی و سیره ایشان در منابع و کتابهای دیگر همه ابعاد زندگی خانواده نمونه به دست آید و براساس این الگوهای رفتاری عمل شود.
زن و مرد، مکمل یکدیگر
قرآن زندگی خانوادگی را بهترین و کامل ترین نوع زندگی برمی شمارد و آن را براساس فطرت و غریزه طبیعی انسان می داند و هرگونه زندگی در بیرون از چارچوب زندگی خانوادگی را زندگی ناقص و معیوب قلمداد می کند،زیرا در تحلیل قرآنی از همان آغاز آفرینش مرد، جفت و زوجی برای همسری وی از نفس و جانش آفریده شده که افزون بر نیازهای روحی و روانی و جنسی، زمینه تکامل و کمال یک دیگر را فراهم می آورند.
زن و مرد در تحلیل قرآنی موجود مستقل هستند و از روح و روان جداگانه برخوردار می باشند،از این رو هر کسی می بایست پاسخ گوی رفتار و کردار و افکار خویش باشد و هرکسی بار خویش بر دوش می کشد و در قیامت زن و مرد هر یک جداگانه دارای اراده و خواسته های مستقل خواهند بود و مجازات و پاداش مستقلی می گیرند اما با این وجود در زندگی دنیوی به گونه ای آفریده شده اند که باید مکمل یک دیگر باشند.
به سخن دیگر زن و مرد در زندگی خلقی و دنیوی خویش موجوداتی وابسته به یک دیگر هستند و مرد به عنوان قوام و ستون زن و همسر خویش شناخته می شود که بدان تکیه کرده به کمال خویش می رسد. از این رو در تحلیل قرآن از زن در دنیا به عنوان جفت و همسر مرد یاد می شود که باید با تکیه بر مرد و قوامیت او به کمال خویش دست یابد. این گونه است که زن و مرد به عنوان همسران می بایست در کنار هم باشند تا به کمال لایق و شایسته خویش برسند وگرنه دچار نقص و کمبود و عیب خواهند بود.
همسر خوب، خیر برتر
بر این اساس قرآن همسر خوب و نیکو و زندگی خانوادگی را خیر می شمارد. (نساء آیه ۱۹)و در آیه ۲۲۱ سوره بقره همسران مؤمن را به عنوان خیر برتر از هر همسر دیگر می شمارد؛ زیرا زن مؤمن به جهت ایمان و رفتارهای برخاسته از آن می تواند مرد را به کمال خویش برساند ولی زن مشرک به جهت شرک و باورهای نادرست که در کردارها و رفتارهای او نیز نمود خواهد یافت دست کم سد راه تکامل همسر خویش خواهد بود اگر گفته نشود که عامل گمراهی و یا تغییر رفتاری همسر مؤمن خود نیز خواهد شد.
در حقیقت همسر مؤمن، خیر است و موجبات تکامل و آرامش و آسایش شخص را فراهم می کند.
بنابراین انسان اگر بخواهد به کمال برسد و از مواهب دنیا برای دست یابی به تکامل و کمال و حتی آسایش و آرامش دنیوی بهره برد می بایست همسری را انتخاب کند که زمینه رشد و تکامل و آسایش او را فراهم آورد و آرامش را در خانه اش جای دهد. چنین همسری را می توان در میان زنان و مردان مؤمن یافت.
در آیات قرآنی به مسئله انتخاب زن مؤمن اشاره می شود؛ زیرا به طور طبیعی در میان عربها و حتی بسیاری از اقوام جهان، انتخاب همسر از سوی مردان بوده و هست و زنان بیش تر پس از خواستگاری به پذیرش آن روی می آورند. از این رو هرگونه پذیرش، مربوط به زنان و دختران است ولی خواستگاری و انتخاب نخست، به عهده پسران و مردان می باشد؛ بر این اساس در آیات قرآن به مسئله انتخاب زن خوب و مؤمن اشاره شده است ولی می توان از این به دست آورد که انتخاب در هر حال دو سویه است و زنان و مردان مؤمن می بایست همسری مؤمن برگزیند.
زیبائی همسر، شرط مهم اما نه ضروری
قرآن به این مسئله طبیعی نیز اشاره می کند که انسان ها موجوداتی هستند که زیبایی را می پسندند و بدان گرایش دارند. زیبایی خواهی و زیبارویی جویی از امور طبیعی و غریزی بشر است. قرآن با شناخت مساله علاقه ها و گرایش های بشر به این نکته اشاره می کند که زیبایی هر چند ملاک و معیاری مهم در انتخاب همسر است ولی نباید زندگی خود را تحت الشعاع آن قرار داد. البته به نظر می رسد که اصل زیبایی در آیات انکار نشده و از مردان و زنان خواسته شده که همسری انتخاب کنند که از نظر ایشان زیبا باشد. در حقیقت اصل زیبایی هرگز مورد انکار قرآن و آیات آن قرار نگرفته و نوعی خلط و اشتباه در این جا پیش آمده است؛ زیرا آن چه از آیات فهمیده می شود این است که انسان هر گاه میان زیبارو و زیبارویان شگفت انگیز قرار گرفت می بایست در این جا ملاک و معیار را ایمان قرار دهد. اصل آن است که شخص همسری زیبارو از نظر خویش برگزیند ولی هرگاه همسری را یافت که زیبایی شگفت انگیزی دارد ولی کافر و مشرک و یا انسانی غیرمتعادل اخلاقی و فکری است باید زیبارو را برگزیند و زیبارویان شگفت انگیز را به کناری نهد. (بقره آیه ۲۲۱)
پس می توان گفت که در تحلیل قرآن هرگز از شخص خواسته نشده که همسری زشت از نظر خود را به همسری برگزیند هر چند که مؤمن باشد؛ بلکه از وی خواسته شده که هرگاه میان دو شخص زیبای مومن و زیباروی شگفت انگیز غیرمومن قرار گرفت، زیباروی مومن را برگزیند. به سخن دیگر از آن جایی که مردان و زنان زیباروی شگفت انگیز به ویژه زنان شگفت انگیز، دل و ایمان مردان را می ربایند و ممکن است شخص، کنترل و مهار خویش را از دست دهد، لذا از مردان خواسته شده که خود را کنترل کنند و چشم از این زیبارویان شگفت انگیز فرو بندند و به همان زنان مومن زیباروی بسنده نمایند.
به هر حال انسان به طور طبیعی گرایش به زیبایی دارد و هر کسی برای ازدواج باید همسری برگزیند که از نظر وی زیبا باشد هر چند که از نظر خیلی ها زیبا جلوه نکند با اینکه در تعریف علمی زیبایی به مساله سازواری و همانندی میان اجزا اشاره می شود ولی هر کسی دقیقاً همان چیز را زیبا نمی داند که دیگری می داند. به سخن دیگر زیبایی امری نسبی است و انسان می بایست دست کم زیبایی را ازنظر خود حل کند و شخصی را انتخاب کند که این معیار را داشته باشد. حال اگر زیبارویان شگفت انگیزی را نیز با دیگر معیارها چون ایمان یافت چه بهتر که با آنان ازدواج کند.
معیارهای یک همسر نیکو و شایسته از نظر قرآن
قرآن برای همسری که بتوان وی را خیر و نیکو دانست معیارهایی را بیان می کند. یکی از مهم ترین این معیارها غیر از حسن و زیبارویی (بقره آیه ۲۲۱ و احزاب آیه ۵۲) ایمان به خدا (بقره آیه ۲۲۱ و تحریم آیه ۵) است؛ زیرا انسان بی ایمان، باوری به رفتارهای اخلاقی و دور از شئونات زناشویی نخواهد داشت و چون به قیامت و حساب و کتاب عقیده ندارد ممکن است به شوهر خیانت کند و با دیگری جمع شود. و لذا هم در زندگی خصوصی و هم در زندگی اجتماعی و تربیت فرزندان بر پایه اصول ایمانی خیانت می کند و زندگی خانوادگی را به تباهی می کشاند. معیار دیگری که قرآن در همسران به عنوان خیر مطرح می کند اطاعت از فرمان های خداوند است . (تحریم آیه ۵)
همسری که مطیع فرمان های الهی است در حقیقت کاری برخلاف اصول اخلاقی و هنجاری انجام نمی دهد و در مسیر تکاملی حرکت می کند. تسلیم در برابر خدا و نیز شوهر (تحریم آیه ۵) از ملاک های همسر نیکو و خیر است.
زنی که در برابر شوهر تسلیم است می تواند زندگی خوبی را فراهم آورد؛ زیرا در هر مجموعه ای یکی می بایست رهبر و دیگری فرمانبر باشد وگرنه همواره تضاد رفتاری پیش خواهد آمد و هر کسی راهی را می رود که مخالف دیگری است و در نتیجه آرامش از خانه و زندگی سلب می شود. دوشیزه بودن از ملاک های همسر برتر و نیکو است. (تحریم آیه ۵) از این رو در بهشت به مردان بشارت داده می شود که با زنان و حوریان سیه چشمی ازدواج می کنند که هرگز از سوی جن و انسی مورد تصرف قرار نگرفته اند و همواره دوشیزه هستند.
دوشیزه بودن دختر موجب می شود تا شخص ارتباط سالمی با همسر برقرار کند و تنها محبت و عشق او در دلش جای گیرد. ارتباط با دیگری موجب می شود که سلامت زندگی به خطر بیافتد. اصولا مردان به دوشیزگان متمایل هستند و مایلند همه وجود زن در اختیار آنان باشد. البته همانند مساله زیبارویان و زیبارویان شگفت انگیز در این جا اگر مردی با دو مورد مواجه شود که یکی دوشیزه هرزه گو و دیگری بیوه زن رازنگه دار باشد باید بیوه را مقدم دارد (تحریم آیه ۳ و ۵) از این جا دانسته می شود که زن خیر و نیکو زنی است که رازدار می باشد.
از این رو برتری ازدواج با زنان بیوه بر ازدواج با زنان فاش کننده رازهای همسران، در آیات قرآن بیان شده است.(همان)
توبه از گناهان (تحریم آیه ۵)، دعوت به بهشت و دور شدن از دوزخ (بقره آیه ۲۲۱)، دعوت به آمرزش خواهی و استغفار (همان)، روزه داری (تحریم آیه ۵)، عبادت خدا (همان)و هجرت همراه همسر برای حفظ ایمان (تحریم آیه ۵) از دیگر ملاک های همسر خیر و برتر در آیات قرآنی است.
