۱۳۹۹-۵-۷، ۰۵:۲۳ عصر
To get missing image descriptions, open the context menu.
امام صادق علیه السلام از پدران بزرگوارش روایت می کند که موسى بن عمران علیه السّلام گفت: بار خدایا آنهائى که در روز قیامت، روزى که سایبانى جز سایبان تو نیست؛ در سایه عرش تو قرار می گیرند،چه افرادى هستند؟ خداوند متعال فرمود: کسانى که دلشان پاک باشد، کسانى که به مسجدها میروند و در آنجا مأوا گیرند، همان گونه که عقابه ا به آشیانه هاى خود پناه میبرند. (برقی، ١٣٧١ق، ج١، ص:١٦)
دو رکنِ والدین و محیط در تربیت از اهمیت فراوانی برخورداراند. وقتی والدین به عنوان مربیان اصلی فرزند، دغدغهی تربیت سالم و دینی او را داشته باشند، طبیعی است که به دنبال محیطی سالم و نورانی برای رشد و تعالی فرزند خود باشند و با تلاشهایی که خود آنان در راستای تربیت فرزندان انجام میدهند، مکمّل خوبی برای تغذیهی تربیتی او خواهند شد. در این میان چه محیطی را بهتر و نورانیتر از مسجد میتوان یافت؟
مسجد مکان مقدّسی است که در ابتدا تداعیکنندۀ نماز جماعت و مراسمهای دینی و مذهبی در ذهن میباشد، امّا اسلام مسجد را پایهگذاری نمود تا افزون بر دعا و نیایش و عبادت، کانون تعلیم و تربیت و فعالیتهای آموزشی و فرهنگی نیز باشد. یکی از کارکردهای مهمّ این نهاد مقدّس، کاربری آن در خصوص امور تربیتی و آموزشی است. این مکان با کارکردهای بسیار زیادی که دارد، میتواند والدین و تمامی دستاندرکاران تربیت را کمک نموده و راهگشای بسیاری از مشکلات تربیتی آنان به شمار رود و از این طریق میتوانند استعدادهای فطری خداجویانه کودکان و نوجوانان خود را بیدار نگهداشته و باعث تقویت باورهای مذهبی و اعتقادی آنان شوند.
یکی از دست اندرکاران مهم در تربیت و شکوفا کردن استعدادهای فطری خداجویانهی کودکان و نوجوانان در مسجد ، "بسیج" می باشد که طبق فرمایش مقام معظم رهبری، بسیج یعنی حرکت منطقی و عمیق .
بسیج یک حرکت بیریشه و سطحی و صرفاً از روی احساسات نیست، بسیج یک حرکت منطقی و عمیق و اسلامی و منطبق بر نیازهای دنیای اسلام – و به طریق اولی – جامعه اسلامی است. قرآن کریم میفرماید: "هو الذی ایدک بنصره و بالمؤمنین" ای پیامبر، خدای متعال تو را، هم به وسیله نصرت خودش و هم از طریق مؤمنین مؤید قرار داد و کمک کرد. این خیل عظیم مؤمنینی که در اینجا مورد اشاره آیه قرآن قرار گرفتهاند، عبارت دیگری است از آنچه که امروز به نام بسیج در جامعه ما قرار دارد. (مقام معظم رهبری ٠٨/٠٩/٧٤)
یکی از روش های مهم تربیتی، نیکی در رفتار بدون گفتار مکرّر است؛ هنگامیکه کودک انجام اعمال نیک را از بزرگتر ها میبیند؛ ناخودآگاه در وجودش زیبایی آن عمل شکل گرفته و او هم قصد انجام آن کار را خواهد کرد. چرا که تأثیر عمل بیش از گفتار و موعظه است. امام صادق علیهالسلام فرمودند: «کُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ بِأَعْمَالِکُمْ وَ لَا تَکُونُوا دُعَاةً بِأَلْسِنَتِکُم(حمیری، ١٤١٣ق، ص:٧٧) مردم را با اعمال و رفتارتان به خوبیها دعوت کنید، نه با زبانها ».
با توجه به اینکه بسیج و افراد بسیجی، نوک پیکان الگوبرداری کودکان و نوجوانان در مسجد میباشند ، نسبت به این روش تربیتی، یعنی نیک رفتار کردن بدون گفتار، اهتمام بیشتری باید بورزند . در ادامه چند نمونه از رفتارهای بدون گفتار را متذکّر میشوم:
١. انفاق :
وقتی کودک انفاق به فقرا و سخاوتمندی یک بسیجی را در مسجد برای یاری رساندن به دیگران و خدمات مسجد میبیند، به قطع این رفتار در ذهن او به عنوان عملی نیک نقش میبندد. او این روش را خواهد آموخت و خود از انفاقکنندگان در راه خدا خواهد شد. در ماجرای نزول سوره انسان، پس از اینکه امیرمومنان و حضرت فاطمه سلام الله علیهما غذای خود را به مسکین، یتیم و اسیر دادند، کودکان خانه نیز به تبعیت از پدر و مادر این کار را آموختند و انجام دادند(کوفی، ١٤١٠ق، ص:٥١٩). همچنین انفاقِ در مسجد حین رکوعِ نمازِ امیرمومنان، که منجر به نزول آیه ولایت شد: "إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُون " (مائده/٥٥)(قمی، ١٤٠٤ق، ج١،ص:١٧٠) خود نمونههای بارزی از رفتارهای نیک در مسجد؛ برای کودکان است.
مشاهده این نوع اعمال توسط کودک، سبب میشود تا این روش و فضایل در شاکله کودک تأثیرگذارده و شخصیت او با این نوع اخلاقیات شکل بگیرد.
٢. بخشش :
طبق فرمایش قرآن کریم، یکی از علامات مؤمن، بخشندگی در هنگام عصبانیت است. " وَ إِذا ما غَضِبُوا هُمْ یَغْفِرُونَ " (شورى/ ٣٧) مؤمنین کسانیاندکه چون خشم و غضب کنند، مىبخشند. طبق روایت شریف امام باقر علیه السلام به نقل از رسول اکرم صلی الله علیه و آله بهترین بندگان خدا کسانیاند که هنگامیکه خشمگین میشوند، ببخشند(کلینی، ١٤٢٩ق، ج٣، ص:٦٠٩). الگوی ما حضرت یوسف علیه السلام است؛ که پس از سالها سختی، نشان داد مؤمن وقتی عصبانی میشود، گذشت میکند و میبخشد. " قالَ لا تَثْرِیبَ عَلَیْکُمُ الْیَوْمَ یَغْفِرُ اللَّهُ لَکُمْ وَ هُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ " (یوسف/٩٢) (یوسف) به برادرانش گفت: امروز بر شما توبیخ و ملامتى نیست، خداوند شما را مىبخشد و او مهربانترین مهربانان است. اقتضای سنّ کودک بازی و تحرّک است، شاید با حضور کودک در مسجد از او حرکاتی سربزند که تنها با گذشت و بخشش میتوان به راحتی از کنار آن عبور کرد. پس باید به جای توبیخ، لبخند و موعظه شیرین را جایگزین ساخت.
روزی کنیزی روی دستان امام سجاد که قصد وضو داشتند، آب میریخت. ناگهان ظرف آب از دست کنیزک رها شد و روی امام زین العابدین افتاد و آن حضرت مجروح شد. امام به جانب او سر بلند کرد ، در همان حال کنیز گفت: خدا میفرماید: " وَ الْکاظِمینَ الْغَیْظَ " حضرت فرمود: خشم خود را فرو خوردم. باز کنیزک گفت: " وَ الْعافینَ عَنِ النَّاسِ " حضرت فرمود: خدا از تو بگذرد. عرض کرد: " وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنینَ " (آلعمران/ ١٣٤). سید الساجدین فرمود: برو که تو از این پس آزادى(صدوق، ١٣٧٦ش، ص:٢٠١).
٣. احترام کودک :
هر انسانی نیاز به احترام و تکریم دارد و کودک نیز ارزشمند واقع شدن را دوست میدارد. این احساس ارزشمندی سبب رضایت و خشنودی او از طرف مقابل خواهد شد. فرد بسیجیای که به کودکان در مسجد احترام میگذارد و وجودشان را در مسجد گرامی میدارد، هم به حفظ شخصیت کودک کمک میکند و او را بزرگوار و باشخصیت بار می آورد و هم علاقه او را به مسجد و مسجدی دوچندان خواهند کرد. همچنین با این احترام، کودک تا میزانی خودنگهدار میشود و از او کمتر حرکات بچّهگانه در مسجد سر خواهد زد. حضرت علی علیه السلام درباره کودکی خود که در دامان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله رشد یافته بودند، اینگونه فرمود:
" وَ قَدْ عَلِمْتُمْ مَوْضِعِی مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (ص) بِالْقَرَابَةِ الْقَرِیبَةِ وَ الْمَنْزِلَةِ الْخَصِیصَةِ وَضَعَنِی فِی حِجْرِهِ وَ أَنَا وَلَدٌ یَضُمُّنِی إِلَی صَدْرِهِ وَ یَکْنُفُنِی فِی فِرَاشِهِ وَ یُمِسُّنِی جَسَدَهُ وَ یُشِمُّنِی عَرْفَه " (رضی، ١٤١٤ق، ص:٣٠٠، خطبه:١٩٢)، آن گاه که من کودک بودم؛ مرا در کنار خود نهاد و بر سینه خویشم جا داد و مرا در بستر خود مىخوابانید، چنانکه تنم را به تن خویش مىسود و بوى خوش خود را به من مىبویانید.
همچنین رسول مهربانیها فرمود: من پنج چیز را تا مرگ رها نمیکنم که یکی از آنها سلام کردن بر کودکان است و دوست دارم این کار به عنوان سنّت میان مسلمانان، باقی بماند(صدوق، ١٣٦٢ش، ج١، ص:٢٧٢). احترام به کودک در مقابل دیگران سبب ارتقای اعتماد به نفس او خواهد شد و در شکل گیری شخصیت اجتماعی او نقش بسزایی خواهد داشت. روزی برای پیامبراکرم صلی الله علیه وآله شربتی آوردند، پیامبر از آن نوشید. در سمت راستش کودکی بود و در سمت چپش اصحاب. پیامبر از کودک پرسید آیا اجازه میدهی شربت را به اصحاب بدهم؟ و چون کودک موافقت نکرد، آن را به او داد (مالک بن انس، ١٤٠٦ق، ج٢، ص٩٢٦)
یکی از عوامل ماندگاری کودکان ونوجوانان در محیط مسجد، میدان دادن به کودکان و تعیین نقش برای کودکان در مسجد است، این امر سبب میشود تا با این فضای معنوی آشنایی بیشتری پیدا کنند. بر این اساس اهل مسجد بویژه بسیجیان میتوانند برای سرگرم کردن کودکان؛ با اعطاء نمودن نقشهایی چون مکبّری، پهن کردن سجاده نماز، پخش مهر و تسبیح، توزیع مصحفهای شریف بین نمازگزاران، چکاندن گلاب بر دستان نمازگزاران، و...آنان را به مسجد دلبسته کنند و در ضمن این وابستگی، به آنان آموزه های دینی را آموزش داده تا آنان نیز یکی از اهل مسجد شوند.
۹۴/۰۲/۰۲م. انصاری
شجره طیبه صالحین
طرح صالحین
نظرات (۴)
http://radanipoor.blog.ir
امام صادق علیه السلام از پدران بزرگوارش روایت می کند که موسى بن عمران علیه السّلام گفت: بار خدایا آنهائى که در روز قیامت، روزى که سایبانى جز سایبان تو نیست؛ در سایه عرش تو قرار می گیرند،چه افرادى هستند؟ خداوند متعال فرمود: کسانى که دلشان پاک باشد، کسانى که به مسجدها میروند و در آنجا مأوا گیرند، همان گونه که عقابه ا به آشیانه هاى خود پناه میبرند. (برقی، ١٣٧١ق، ج١، ص:١٦)
دو رکنِ والدین و محیط در تربیت از اهمیت فراوانی برخورداراند. وقتی والدین به عنوان مربیان اصلی فرزند، دغدغهی تربیت سالم و دینی او را داشته باشند، طبیعی است که به دنبال محیطی سالم و نورانی برای رشد و تعالی فرزند خود باشند و با تلاشهایی که خود آنان در راستای تربیت فرزندان انجام میدهند، مکمّل خوبی برای تغذیهی تربیتی او خواهند شد. در این میان چه محیطی را بهتر و نورانیتر از مسجد میتوان یافت؟
مسجد مکان مقدّسی است که در ابتدا تداعیکنندۀ نماز جماعت و مراسمهای دینی و مذهبی در ذهن میباشد، امّا اسلام مسجد را پایهگذاری نمود تا افزون بر دعا و نیایش و عبادت، کانون تعلیم و تربیت و فعالیتهای آموزشی و فرهنگی نیز باشد. یکی از کارکردهای مهمّ این نهاد مقدّس، کاربری آن در خصوص امور تربیتی و آموزشی است. این مکان با کارکردهای بسیار زیادی که دارد، میتواند والدین و تمامی دستاندرکاران تربیت را کمک نموده و راهگشای بسیاری از مشکلات تربیتی آنان به شمار رود و از این طریق میتوانند استعدادهای فطری خداجویانه کودکان و نوجوانان خود را بیدار نگهداشته و باعث تقویت باورهای مذهبی و اعتقادی آنان شوند.
یکی از دست اندرکاران مهم در تربیت و شکوفا کردن استعدادهای فطری خداجویانهی کودکان و نوجوانان در مسجد ، "بسیج" می باشد که طبق فرمایش مقام معظم رهبری، بسیج یعنی حرکت منطقی و عمیق .
بسیج یک حرکت بیریشه و سطحی و صرفاً از روی احساسات نیست، بسیج یک حرکت منطقی و عمیق و اسلامی و منطبق بر نیازهای دنیای اسلام – و به طریق اولی – جامعه اسلامی است. قرآن کریم میفرماید: "هو الذی ایدک بنصره و بالمؤمنین" ای پیامبر، خدای متعال تو را، هم به وسیله نصرت خودش و هم از طریق مؤمنین مؤید قرار داد و کمک کرد. این خیل عظیم مؤمنینی که در اینجا مورد اشاره آیه قرآن قرار گرفتهاند، عبارت دیگری است از آنچه که امروز به نام بسیج در جامعه ما قرار دارد. (مقام معظم رهبری ٠٨/٠٩/٧٤)
یکی از روش های مهم تربیتی، نیکی در رفتار بدون گفتار مکرّر است؛ هنگامیکه کودک انجام اعمال نیک را از بزرگتر ها میبیند؛ ناخودآگاه در وجودش زیبایی آن عمل شکل گرفته و او هم قصد انجام آن کار را خواهد کرد. چرا که تأثیر عمل بیش از گفتار و موعظه است. امام صادق علیهالسلام فرمودند: «کُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ بِأَعْمَالِکُمْ وَ لَا تَکُونُوا دُعَاةً بِأَلْسِنَتِکُم(حمیری، ١٤١٣ق، ص:٧٧) مردم را با اعمال و رفتارتان به خوبیها دعوت کنید، نه با زبانها ».
با توجه به اینکه بسیج و افراد بسیجی، نوک پیکان الگوبرداری کودکان و نوجوانان در مسجد میباشند ، نسبت به این روش تربیتی، یعنی نیک رفتار کردن بدون گفتار، اهتمام بیشتری باید بورزند . در ادامه چند نمونه از رفتارهای بدون گفتار را متذکّر میشوم:
١. انفاق :
وقتی کودک انفاق به فقرا و سخاوتمندی یک بسیجی را در مسجد برای یاری رساندن به دیگران و خدمات مسجد میبیند، به قطع این رفتار در ذهن او به عنوان عملی نیک نقش میبندد. او این روش را خواهد آموخت و خود از انفاقکنندگان در راه خدا خواهد شد. در ماجرای نزول سوره انسان، پس از اینکه امیرمومنان و حضرت فاطمه سلام الله علیهما غذای خود را به مسکین، یتیم و اسیر دادند، کودکان خانه نیز به تبعیت از پدر و مادر این کار را آموختند و انجام دادند(کوفی، ١٤١٠ق، ص:٥١٩). همچنین انفاقِ در مسجد حین رکوعِ نمازِ امیرمومنان، که منجر به نزول آیه ولایت شد: "إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُون " (مائده/٥٥)(قمی، ١٤٠٤ق، ج١،ص:١٧٠) خود نمونههای بارزی از رفتارهای نیک در مسجد؛ برای کودکان است.
مشاهده این نوع اعمال توسط کودک، سبب میشود تا این روش و فضایل در شاکله کودک تأثیرگذارده و شخصیت او با این نوع اخلاقیات شکل بگیرد.
٢. بخشش :
طبق فرمایش قرآن کریم، یکی از علامات مؤمن، بخشندگی در هنگام عصبانیت است. " وَ إِذا ما غَضِبُوا هُمْ یَغْفِرُونَ " (شورى/ ٣٧) مؤمنین کسانیاندکه چون خشم و غضب کنند، مىبخشند. طبق روایت شریف امام باقر علیه السلام به نقل از رسول اکرم صلی الله علیه و آله بهترین بندگان خدا کسانیاند که هنگامیکه خشمگین میشوند، ببخشند(کلینی، ١٤٢٩ق، ج٣، ص:٦٠٩). الگوی ما حضرت یوسف علیه السلام است؛ که پس از سالها سختی، نشان داد مؤمن وقتی عصبانی میشود، گذشت میکند و میبخشد. " قالَ لا تَثْرِیبَ عَلَیْکُمُ الْیَوْمَ یَغْفِرُ اللَّهُ لَکُمْ وَ هُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ " (یوسف/٩٢) (یوسف) به برادرانش گفت: امروز بر شما توبیخ و ملامتى نیست، خداوند شما را مىبخشد و او مهربانترین مهربانان است. اقتضای سنّ کودک بازی و تحرّک است، شاید با حضور کودک در مسجد از او حرکاتی سربزند که تنها با گذشت و بخشش میتوان به راحتی از کنار آن عبور کرد. پس باید به جای توبیخ، لبخند و موعظه شیرین را جایگزین ساخت.
روزی کنیزی روی دستان امام سجاد که قصد وضو داشتند، آب میریخت. ناگهان ظرف آب از دست کنیزک رها شد و روی امام زین العابدین افتاد و آن حضرت مجروح شد. امام به جانب او سر بلند کرد ، در همان حال کنیز گفت: خدا میفرماید: " وَ الْکاظِمینَ الْغَیْظَ " حضرت فرمود: خشم خود را فرو خوردم. باز کنیزک گفت: " وَ الْعافینَ عَنِ النَّاسِ " حضرت فرمود: خدا از تو بگذرد. عرض کرد: " وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنینَ " (آلعمران/ ١٣٤). سید الساجدین فرمود: برو که تو از این پس آزادى(صدوق، ١٣٧٦ش، ص:٢٠١).
٣. احترام کودک :
هر انسانی نیاز به احترام و تکریم دارد و کودک نیز ارزشمند واقع شدن را دوست میدارد. این احساس ارزشمندی سبب رضایت و خشنودی او از طرف مقابل خواهد شد. فرد بسیجیای که به کودکان در مسجد احترام میگذارد و وجودشان را در مسجد گرامی میدارد، هم به حفظ شخصیت کودک کمک میکند و او را بزرگوار و باشخصیت بار می آورد و هم علاقه او را به مسجد و مسجدی دوچندان خواهند کرد. همچنین با این احترام، کودک تا میزانی خودنگهدار میشود و از او کمتر حرکات بچّهگانه در مسجد سر خواهد زد. حضرت علی علیه السلام درباره کودکی خود که در دامان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله رشد یافته بودند، اینگونه فرمود:
" وَ قَدْ عَلِمْتُمْ مَوْضِعِی مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (ص) بِالْقَرَابَةِ الْقَرِیبَةِ وَ الْمَنْزِلَةِ الْخَصِیصَةِ وَضَعَنِی فِی حِجْرِهِ وَ أَنَا وَلَدٌ یَضُمُّنِی إِلَی صَدْرِهِ وَ یَکْنُفُنِی فِی فِرَاشِهِ وَ یُمِسُّنِی جَسَدَهُ وَ یُشِمُّنِی عَرْفَه " (رضی، ١٤١٤ق، ص:٣٠٠، خطبه:١٩٢)، آن گاه که من کودک بودم؛ مرا در کنار خود نهاد و بر سینه خویشم جا داد و مرا در بستر خود مىخوابانید، چنانکه تنم را به تن خویش مىسود و بوى خوش خود را به من مىبویانید.
همچنین رسول مهربانیها فرمود: من پنج چیز را تا مرگ رها نمیکنم که یکی از آنها سلام کردن بر کودکان است و دوست دارم این کار به عنوان سنّت میان مسلمانان، باقی بماند(صدوق، ١٣٦٢ش، ج١، ص:٢٧٢). احترام به کودک در مقابل دیگران سبب ارتقای اعتماد به نفس او خواهد شد و در شکل گیری شخصیت اجتماعی او نقش بسزایی خواهد داشت. روزی برای پیامبراکرم صلی الله علیه وآله شربتی آوردند، پیامبر از آن نوشید. در سمت راستش کودکی بود و در سمت چپش اصحاب. پیامبر از کودک پرسید آیا اجازه میدهی شربت را به اصحاب بدهم؟ و چون کودک موافقت نکرد، آن را به او داد (مالک بن انس، ١٤٠٦ق، ج٢، ص٩٢٦)
یکی از عوامل ماندگاری کودکان ونوجوانان در محیط مسجد، میدان دادن به کودکان و تعیین نقش برای کودکان در مسجد است، این امر سبب میشود تا با این فضای معنوی آشنایی بیشتری پیدا کنند. بر این اساس اهل مسجد بویژه بسیجیان میتوانند برای سرگرم کردن کودکان؛ با اعطاء نمودن نقشهایی چون مکبّری، پهن کردن سجاده نماز، پخش مهر و تسبیح، توزیع مصحفهای شریف بین نمازگزاران، چکاندن گلاب بر دستان نمازگزاران، و...آنان را به مسجد دلبسته کنند و در ضمن این وابستگی، به آنان آموزه های دینی را آموزش داده تا آنان نیز یکی از اهل مسجد شوند.
۹۴/۰۲/۰۲م. انصاری
شجره طیبه صالحین
طرح صالحین
نظرات (۴)
http://radanipoor.blog.ir